حقوق زوجه در نکاح دائم

زن و شوهر بعد از انعقاد عقد نکاح دائم دارای حقوق و تکالیفی نسبت به یکدیگر می شوند همانطور که در سایر عقود آثاری وجود دارد و عقد نکاح دائم از این آثار مستثنی نمی باشد. هنگام انعقاد عقد نکاح دائم، زوجه ( زن ) سلطه و اختیاراتی در مقابل زوج ( مرد ) به دست می آورد و در مقابل آن تکالیفی نیز بر عهده ی او می باشد، که این حقوق را به دو دسته ی حقوق مالی و حقوق غیر مالی می توان تقسیم کرد.

حقوق مالی زوجه بستگی به نوع نکاح دارد، اگر نکاح موقت باشد شامل برخی از حقوق مالی نمی شود. به طور مثال نکاح موقت شامل نفقه، ارث، تنصیف اموال و.. نمی باشد. اما آنچه مورد بحث ما می باشد حقوق مالی زوجه در نکاح دائم است.

از جمله حقوق مالی زوجه در نکاح دائم مهریه، نفقه، اجرت المثل، ارث و دریافت مستمری زوج بعد وفات وی و حق تنصیف اموال می باشد. طبق ماده ی 1102 قانون مدنی « همین که نکاح به طور صحت واقع شود، روابط زوجیت بین طرفین موجود و حقوق و تکالیف زوجین در مقابل همدیگربرقرار می شود. »

مهریه

از مهم ترین حقوق مالی زوجه در زندگی مشترک مهریه می باشد. تعیین مهریه قبل از نکاح دائم لازم و ضروری نمی باشد ( درحالیکه اساس نکاح موقت تعیین مهریه می باشد ) و زن و شوهر می توانند بعد از انعقاد عقد نکاح در مورد آن بایکدیگر توافق کنند همچنین برای میزان و مقدار آن حد معین و مشخصی تعیین نشده است. در مواردی که در نکاح دائم مهریه تعیین نشود باز هم مهریه ساقط نمی شود و زن می تواند مهر المثل را دریافت کند. ( مهرالمثل زمانی که مهریه تعیین نشده یا عقد به هر دلیلی باطل شده و نزدیکی بین زن و شوهر صورت گرفته باشد به زن تعلق می گیرد و میزان آن مطابق با زنان هم شأن او در تعیین می شود. )

به محض انعقاد عقد نکاح دائم زوجه بر مهریه مالکیت می یابد و می تواند هر دخل و تصرفی که می خواهد در آن داشته باشد و زوجه می تواند هر زمان که بخواهد آن را مطالبه نماید.

نفقه

یکی دیگر از حقوق مالی مهم زوجه در نکاح دائم حق نفقه می باشد، که زوج را ملزم می کند تا در حد متعارف و معمول نیازهای زندگی زوجه را تامین نماید. پرداخت نفقه دو شرط اساسی و مهم دارد: طبق ماده ی 1106 قانون مدنی 1) در عقد دائم نفقه زن بر عهده ی شوهر می باشد و 2) تمکین کامل زوجه ( یعنی ترک نکردن منزل بدون دلیل و انجام وظایف زناشویی و شامل تمکین عام و خاص می باشد )

در پرداخت نفقه اگر زن ثروتمند باشد و همسرش از نظر مالی در سطح پایین تری از او باشد باز هم نفقه ساقط نمی شود. دادن نفقه به زوجه حتی بدون نیاز به شرط کردن آن بلافاصله پس از انعقاد عقد و حتی قبل از رفتن به خانه ی زوج، بر زوج واجب می شود، و لزوم پرداخت نفقه به محض اجرای صیغه ی عقد برقرار است. در نتیجه نفقه شامل دوران عقد هم می باشد، حتی اگر دوران عقد طولانی باشد و زوجه در منزل پدری خویش زندگی کند فرقی نخواهد کرد و زوجه مستحق نفقه خواهد بود. و آن چیزی که در عرف جاری است مبنی بر اینکه زوجه در دوران عقد مستحق نفقه نیست باوری غلط می باشد.

نکته مهم در این مسئله این می باشد که حق نفقه مشروط به تمکین عام و خاص می باشد اما زن می تواند تمکین را مشروط کند به اخذ تمام مهریه و تا زمانی که تمام مهریه به او پرداخت نشده، مستحق نفقه می باشد. در واقع اگر مهریه ی زن حال باشد ( یعنی عندالمطالبه باشد ) زوجه می تواند مهریه خویش را مطالبه کرده و انجام وظایف زناشویی و تمکین عام و خاص را مشروط به پرداخت مهریه نماید( که به این کار حق حبس گفته می شود.) و مطابق با ماده 1085 قانون مدنی می باشد. « زن میتواند تا مهر به او تسلیم نشده از ایفای وظایفی که در مقابل شوهر دارد امتناع کند، مشروط بر اینکه مهر او حال باشد و این امتناع مسقط حق نفقه نخواهد بود. »

در نتیجه زوجه می تواند هم مهریه خود را مطالبه کند و هم نفقه دریافت کند و تمکین را به بعد از دریافت مهریه موکول کند..

اجرت المثل

زن و شوهر در زندگی زناشویی نسبت به یکدیگر دارای وظایفی می باشند که طبق قانون و شرع ملزم به رعایت آن ها هستند اما یکسری کارها در زندگی زناشویی هست که زوجه هیچ وظیفه و تکلیفی نسبت به انجام آن ها ندارد و از سر لطف و محبت خویش آن ها را انجام می دهد مانند: غذا درست کردن، شیر دادن به فرزند، نگهداری از فرزند، تمیز کردن منزل و… .

زوجه می تواند در قبال انجام این کارها از همسرش مطالبه دستمزد کند چراکه قانونا ملزم به انجام آن ها نمی باشد. و زوجه در صورت عدم توافق مبلغ در این زمینه می تواند داداخواست مطالبه اجرت المثل ایام زوجیت را به دادگاه تقدیم نماید. مطابق با ماده ی 336 قانون مدنی :
« هر گاه کسی بر حسب امر دیگری اقدام به عملی نماید که عرفاً برای آن عمل اجرتی بوده و یا آن شخص عادتاً مهیای آن عمل باشد عامل ‌مستحق اجرت عمل خود خواهد بود مگر اینکه معلوم شود که قصد تبرع داشته است. »

نکته مهم این است که زوجه برای دریافت اجرت المثل ایام زوجیت باید برای دادگاه اثبات نماید که کارهایی که وظیفه اش نبوده را در منزل به دستور شوهر انجام داده است و قصد او از انجام این کارها تبرعی نبوده است. ( یعنی به صورت رایگان آن کارها را انجام نداده است. ) تا مستحق دریافت اجرت المثل ایام زوجیت باشد.

تنصیف اموال

حق تنصیف اموال بدین معناست که دارایی هایی که زوج بعد از ازدواج بدست آورده است میان زن و شوهر به صورت مساوی تقسیم می شود و شامل دارایی های قبل از ازدواج زوج نمی شود. اما شرایطی برای آن وجود دارد: در صورتی که زوج در سند ازدواج دائمی شرط تنصیف اموال را  قبول و امضا کرده باشد، درخواست طلاق از جانب زوج بوده، تقاضای طلاق ناشی از تخلف زوجه از وظایف زناشویی یا سوء رفتار او نباشد و زوج در هنگام طلاق اموال و دارایی داشته باشد بنابراین زوج مکلف است نصف دارایی های خود را یا معادل آن را به زوجه پرداخت نماید.

ارث

طبق ماده 940 قانون مدنی « زوجینی که زوجیت آنها، دائمی بوده و ممنوع از ارث نباشند، از یکدیگر ارث می برند. »

در صورت فوت زوج، همسر دائم وی می تواند از او ارث ببرد و تنها در صورتی زوجه از همسر دائمی خود ارث نمی برد که به موجب کفر، لعان و قتل وی از ارث محروم شده باشد. و در صورت وجود شرایط زوجه می تواند مستمری همسر خویش را نیز دریافت نماید.

در پایان بیان این نکته حائز اهمیت است که ما در اینجا به طوری اختصار برای آشنایی کلی شما عزیزان این مطالب را بیان کردیم و هر کدام از این حقوق دارای جزئیات قانونی دقیق و مفصلی هستند که نیاز است برای اطلاعات بیشتر حتما از مشاوره حقوقی وکلای سرشناس و مطلع استفاده نماید، موسسه ی حقوقی دادخواهان مجد متشکل از وکلای جوان و فرهیخته آماده است تا در این زمینه یاری گر و همراه شما باشد.