ادله اثبات دعوی، مدارکی هستند که برای اثبات صحت ادعای خواهان در مراجع قضایی ارائه می‌شوند. این ادله در دعاوی حقوقی و کیفری تا حدودی مشابه هستند، اما تفاوت‌هایی نیز بین آنها وجود دارد. در این مقاله به بررسی نحوه اثبات ادعا و ادله اثبات دعوی در امور حقوقی و کیفری می‌پردازیم. از شما همراهان موسسه حقوقی دادخواهان مجد دعوت می کنیم تا انتهای این مطلب همراه ما باشید.
ادله اثبات دعوی در نظام حقوقی ایران، از ارکان اساسی دادرسی عادلانه و احقاق حق محسوب می‌شود. در این راستا، قانون آیین دادرسی مدنی، به عنوان منبع اصلی قواعد و رویه‌های مربوط به اثبات دعوی، نقشی کلیدی ایفا می‌کند. ماده 194 قانون آیین دادرسی مدنی، به طور صریح، اصل “بار اثبات دعوی” را بیان می‌کند. بر اساس این اصل، خواهان دعوی، موظف به اثبات صحت ادعای خود و ارائه دلایل و مدارک به دادگاه است. در مقابل، اگر مدعی‌علیه در مقام دفاع، مدعی امری باشد که نیاز به اثبات دارد، بار اثبات آن امر بر عهده او خواهد بود.
ماده 199 قانون آیین دادرسی مدنی، بر نقش فعال دادگاه در کشف حقیقت تأکید می‌کند. به موجب این ماده، دادگاه صرفاً به دلایل ارائه شده توسط طرفین دعوی اکتفا نخواهد کرد و در صورت نیاز، اقدام به تحقیقات لازم برای کشف حقیقت و احقاق حق خواهد نمود.
ادله اثبات دعوی مشترک در امور حقوقی و کیفری
در نظام حقوقی ایران، برای اثبات دعوی در امور حقوقی و کیفری، ادله مختلفی وجود دارد که برخی از آنها مشترک بین این دو نوع دعوی هستند. در ادامه به شرح مختصری از این ادله مشترک می‌پردازیم:
۱ـ اقرار:
اقرار عبارت است از اعتراف صریح و بدون ابهام شخص به ارتکاب جرم در دعوی کیفری یا به مدعی‌له در دعوی حقوقی. اقرار قوی‌ترین دلیل اثبات دعوی محسوب می‌شود و در صورت وجود اقرار، نیازی به سایر ادله نیست.
۲ـ شهادت:
شهادت عبارت است از گواهی شخص ثالث در مورد وقوع یا عدم وقوع جرم یا موضوع دعوی. شهود باید واجد شرایطی باشند که در قانون تعیین شده است، مانند عادل بودن، بلوغ و سلامت عقل.
۳ـ سند:
سند عبارت است از هر نوشته‌ای که در مقام دعوی، دلیل اثبات امری باشد. اسناد به دو دسته رسمی و عادی تقسیم می‌شوند. اسناد رسمی مانند سند ازدواج و سند طلاق، توسط مراجع قانونی تنظیم می‌شوند و از اعتبار بیشتری برخوردارند.
۴ـ علم قاضی:
علم قاضی عبارت است از یقین حاصل از مستندات بی‌ّن در امری که نزد وی مطرح می‌شود. علم قاضی می‌تواند از طریق بررسی دلایل و مدارک موجود در پرونده، تحقیقات محلی و معاینه محل حاصل شود.
۵ـ کارشناسی:
کارشناسی عبارت است از ارجاع موضوع به کارشناس برای اظهار نظر در مورد مسائل فنی و تخصصی. در مواردی که موضوع دعوی نیاز به تخصص دارد، قاضی می‌تواند برای روشن شدن موضوع، نظر کارشناس را جویا شود.
لازم به ذکر است در برخی موارد ادله اثبات دعوی خاص در امور کیفری نیز وجود دارند که به شرح زیر می باشند:
- قسامه:سوگند خوردن خواهان و 50 نفر از بستگان او در مورد وقوع قتل.
- لعان:سوگند خوردن زن و شوهر برای نفی نسب فرزند.
تفاوت ادله اثبات دعوی در امور حقوقی و کیفری:
- بار اثبات دعوی: در دعاوی حقوقی، بار اثبات دعوی بر عهده خواهان است، اما در دعاوی کیفری، بار اثبات جرم بر عهده مدعی‌العموم است.
- ارزش ادله: در دعاوی حقوقی، ارزش ادله به طور آزاد توسط قاضی تعیین می‌شود، اما در دعاوی کیفری، ارزش ادله توسط قانون تعیین شده است.
- تعداد شهود: در دعاوی حقوقی، شهادت دو شاهد عادل برای اثبات دعوی کافی است، اما در دعاوی کیفری، تعداد شهود به نوع جرم و سایر شرایط بستگی دارد.
هر یک از ادله اثبات دعوی به تنهایی ممکن است برای اثبات دعوی کافی نباشد و قاضی باید با بررسی تمام ادله و قرائن، به اتقان و صحت دعوی یقین حاصل کند. در برخی موارد، ممکن است قاضی برای اثبات دعوی، تحقیقات محلی یا معاینه محل را نیز انجام دهد. در دعاوی حقوقی، خواهان می‌تواند برای اثبات دعوی خود از سایر ادله مانند امارات و قرائن نیز استفاده کند.
سخن پایانی
در پایان، به یاد داشته باشیم که اثبات ادعا در نظام حقوقی ایران، فرآیندی پیچیده و ظریف است که نیازمند آگاهی از قوانین و مقررات مربوطه، تسلط بر فنون و مهارت‌های حقوقی و در نهایت، اتکا به نظر و تشخیص قاضی می‌باشد. انتخاب وکیل متخصص و مجرب در امور حقوقی، می‌تواند یاری‌گر شما در اثبات دعوی و احقاق حق باشد. کارشناسان ما در موسسه حقوقی دادخواهان مجد آماده پاسخگویی به سوالات شما عزیزان می باشند.
