یکی از مسائل پرتکرار در جامعه مسائل مربوط به نحوه تقسیم ارث است. ارث بردن حقی بر افرادی به نام “وراث” است که نسبت هایی معین با کسی دارند که وی را “متوفی” مینامیم. هنگامی که دعاوی مربوط به ارث حادث میشود معمولا ورثه در حال روحی مناسبی نیستند. زیرا باید لزوما فردی فوت کند تا وراث وی از او مالی به ارث ببرند یا اصلا بحث ارث مطرح شود.
مالی بودن موضوع ارث و همچنین فقدان صاحب مال باعث می شود که مشکلات مربوط به ارث گاها اختلافاتی جدی را در خانواده ها ایجاد کند. همواره اعضای خانواده‌هایی را میبینیم که بخاطر چند دنگ از یک ملک یا بخاطر مقداری پول نقد یا چنین چیزهایی که از کسی به آنها ارث رسیده است، اختلاف داشته و کانون گرم خانواده خود را از دست داده اند.
واژگان حقوقی دعاوی ارث
1-متوفی
فردی که اکنون فوت کرده است
2-ترکه
ترکه را میتوان مجموعه اموال و حقوق مالی و همچنین در مواردی حقوق غیر مالی که در زمان حیات متوفی به او تعلق داشته است.
همچنین دیون و حقوق مالی که در زمان حیات بر عهده او بوده است تعریف کرد. گفتنی است که ممکن است ترکه متوفی مثبت باشد.
(اموال باقی مانده بیش از اموالی باشد که باید صرف پرداخت دیون متوفی شود یا منفی باشد. بدین معنا که فرض کنید یک میلیون تومان بعنوان دارایی متوفی موجود است و دو میلیون تومان مجموع دیونی است که متوفی باید پرداخت کند. در این حالت بحث قبول یا رد ترکه پیش می آید که به بررسی آن می پردازیم.
3-ورثه
ورثه افرادی هستند که به موجب قانون از متوفی ارث میبرند،
این افراد که در سه طبقه دسته بندی شده اند و هر کدام 2 تا 3 درجه دارند عبارتند از:
1-طبقه اول که عبارتند از: پدر و مادر، اولاد و اولاد اولاد (نوه)
درجه اول: پدر و مادر و اولاد متوفی
درجه دوم: اولاد اولاد(نوه)
درجه سوم: اولاد اولاد اولاد (نتیجه)
2-طبقه دوم: اجداد (پدربزرگ و مادربزرگ) وخواهر و برادر و اولاد آنها
درجه اول: جد (پدر پدر و پدر مادر) و جده (مادر پدر و مادر مادر) و برادر و خواهر
درجه دوم: پدر جد و مادر جد و پدر جده و مادر جده و فرزندان برادر و خواهر
3-طبقه سوم: عمات (عمه ها) و عمام (عموها) و اخوان (دایی ها) وخالات (خال ها) و اولاد آنها
1 – عمو و عمه و خاله و دایی (درجه اول) و اولاد آنها (درجه دوم)
۲ – عمو و عمه و خاله و دایی پدر و مادر (درجه اول) و فرزندان آنها (درجه دوم)
نکات و مثال هایی درباره تقسیم ارث بین درجات خانواده
1-در صورتی که طبقه ای وجود داشته باشد طبقه پایین تر ارثی نمیبرد.
مثال:
فرض کنید کاظم تمامی اعضای خانواده خود را به جز فرزندش و عمه اش از دست داده است. در حال حاضر کاظم فوت میکند و از ورثه وی فرزندش از طبقه اول و عمه اش از طبقه سوم باقی میماند. اکنون کلیه اموال به فرزند کاظم میرسد چرا که طبقه ارثی فرزندش از عمه اش بالاتر است.
2-در هر طبقه، اگر اعضایی از یک درجه وجود داشته باشند درجات بعدی آنها ارث نمیبرند.
مثال:
فرزندان متوفی از وراث درجه اول از طبقه اول هستند و نوه های متوفی از وراث درجه دوم از طبقه اول. اکنون از آنجا که طبقات یکی است به سراغ درجات میرویم. از آنجا که درجه نوه ها از درجه فرزندان پایینتر است فرزندان وی ارث میبرند.
4-قبول یا رد ترکه در نحوه تقسیم ارث
زمانی که فردی فوت میکند و ترکه وی برای ورثه باقی میماند ورثه الزامی مبنی بر اینکه حتما باید این ترکه را بعنوان ارث قبول کنند ندارند.
همانگونه که در بند 2 ذکر شد ممکن است بدهی های متوفی بیشتر از دارایی وی باشد. در این صورت ورثه باید باقیمانده بدهی را به اصطلاح از جیب خود بدهند و تنها در این صورت مالی به اموال آنان اضافه نمیشود بلکه از نظر مالی ضرر نیز می کنند. در راستای حمایت از وراث قوانین ارثی کشور ما اجازه میدهد تا ورثه در این مورد طبق صلاحدید خود عمل کنند و ارثیه را قبول یا رد کنند.
5-غیرممکن بودن محرومیت از ارث
لطفا به یک نکته بسیار شایع در نحوه تقسیم ارث توجه کنید. “شما تا زمانی که زنده هستید هیچ کنترلی بر اینکه چه کسی چه مقدار از شما ارث ببرد ندارید”
حتما دیده یا شنیده اید که فردی به دیگری در مقام تهدید میگوید:
-از ارث محرومت میکنم
یا
-وصیت میکنم به تو هیچ ارثی نرسد
باید بگوئیم که هیچ یک از این موارد گفته شده اعتبار و ارزش قانونی ندارند چرا که ارث در صورت فوت صاحب ترکه مطرح میشود و تا زمانی که فرد زنده است به هیچ عنوان ارثیه ای وجود ندارد و نه میتوان آن را به کسی داد و نمیتوان کسی را از آن محروم کرد.
6-نافذ بودن وصیت تنها تا یک سوم(ثلث)
حتما و حتما توجه کنید،
در مواردی دیده شده است که فرد در روزهایی که در قید حیات است وصیت میکند که کلیه اموالش پس از مرگ به اموری مثل خیریه و …. اختصاص یابد.
پس از فوت وی ورثه با تصور اینکه دیگر حقی بر آن اموال ندارند ترکه متوفی را فراموش میکنند.
حال اگر ورثه در چنین شرایطی با موسسات حقوقی مجاز و وکلای رسمی مشورت کنند متوجه می شوند که این وصیت و کلا تمام وصیت ها تا یک سوم اموال صحیح هستند.
در چنین شرایطی تنها یک سوم از اموال متوفی به امور خیریه اختصاص می یابد. بیشتر از آن نیازمند تایید و تنفیذ ورثه است.
اقدامات قانونی لازم برای تقسیم ارث:
به دلیل اهمیت نحوه تقسیم ارث ، دولت ها همواره سعی میکنند تا با تنظیم قوانین و قواعدی جلوی هرج و مرج را بگیرند. در کشور ما وراث برای تقسیم ارث ملزم به گرفتن گواهی به نام “گواهی انحصار وراثت” کنند. اما فایده عملی این گواهی و گرفتن آن چیست؟
دولت در الزام وراث به گرفتن گواهی انحصار وراثت چه قصدی دارد؟ مهمترین بحث در تقسیم ارث شناختن کسانی است که باید ارث مابین آنها تقسیم شود.
ارثیه بین ورثه تقسیم میشود، اما نحوه تقسیم ارث و اینکه باید به بین چه کسانی تقسیم شود. در واقع بهتر است بگوییم که منظور از اینکه فرزندان متوفی در طبقه اول ارث قرار دارند و آنها ارث میبرند فرزندان متوفی چه کسانی هستند؟
نامشان چیست و چند نفرند، جنسیت آنها چیست،
متوفی چند دختر و چند پسر دختر دارد؛
دولت با الزام به گرفتن گواهی انحصار وراثت بدنبال گرفتن پاسخ چنین پرسش هایی است.
گرفتن گواهی انحصار وراثت
برای گرفتن این گواهی باید هر کسی که حقی در مال متوفی دارد اعم از ورثه یا طلبکاران به شورای حل اختلاف یا دفتر خدمات قضائی مراجعه کند و دادخواست “انحصار وراثت” بدهد.
مطابق ماده 20 قانون آیین دادرسی مدنی :
تا زمانی که ترکه بین ورثه تقسیم نشده شورای حل اختلاف محلی که آخرین اقامتگاه متوفی در ایران بوده است، برای دعاوی مربوط به ارث صلاحیت دارد و دعوا باید در دادگاه آن منطقه اقامه شود.
مدارک لازم برای گرفتن گواهی انحصار وراثت
که ضمن دادخواستی که ارسال میکنید باید این مدارک را نیز ضمیمه کنید.
1-مدارکی مثل گواهی فوت
2-شناسنامه ورثه
3-شناسنامه باطل شده متوفی توسط ثبت احوال
4-اظهار نامه مالیاتی و “استشهادیه مبنی بر اینکه ورثه متوفی چه کسانی هستند”
5-اصل یا کپی برابر اصل سند ازدواج در صورت متاهل بودن متوفی حین فوت
6-سایر مدارکی که شورای حل اختلاف تسلیم آنها را درخواست خواهد کرد.
روند انحصار وراثت و نحوه تقسیم ارث
پس از تسلیم این مدارک شورای حل اختلاف از ورثه خواهد خواست که وراث به هزینه خود درخواست خود را در یک روزنامه کثیرالانتشار چاپ کنند. پس از گذشت یک ماه از چاپ گواهی انحصار وراثت در روزنامه کثیرالانتشار در صورتی که کسی به درخواست شما اعتراض نکند، شورای حل اختلاف بدون احتیاج به تشکیل جلسه دادرسی گواهی انحصار وراثت را صادر میکند. توجه کنید که هنوز کسی مالک ترکه متوفی نشده است و به موجب این برگه تنها ورثه متوفی مشخص شده اند.
پس از تسلیم مدارک و طی شدن روند لازم این شورا اقدام به صدور گواهی انحصار وراثت میکند.
توجه کنید :
در بعضی موارد دیده شده که بعضی ورثه اقدام به گرفتن گواهی انحصار وراثت میکنند بدون آنکه نام فرد یا افرادی از ورثه را در این برگه بیاورند. توجه کنید که اگر شخصی عامدانه نام یک یا چند تن از ورثه را در درخواست انحصار وراثت ذکر نکند مطابق ماده 9 قانون تصدیق انحصار وراثت کلاهبردار محسوب میشود.
ماده نه قانون تصدیق انحصار وراثت
هر گاه معلوم شود که مستدعی تصدیق با علم به عدم وراثت خود تحصیل صدیق وراثت نموده و یا با علم به وجود وارثی غیر از خود تحصیل تصدیق بر خلاف حقیقت کرده است کلاهبردار محسوب و علاوه بر ادای خسارت به مجازاتی که به موجب قانون برای این جرم مقرر است محکوم خواهد شد.
مجازات جرم کلاهبرداری در نحوه تقسیم ارث
مطابق قانون تشدید مجازات مرتکبین اختلاس، ارتشا و کلاهبرداری از یک تا ده سال بسته به شرایط و علل مشدده و … متغیر است و ضمنا قابل تعلیق نیز نیست.
در این مرحله شما باید گواهی انحصار وراثت را به دادگاه برده و مطابق نظر کارشناس رسمی دادگستری قیمت اموال غیرنقدی متوفی را تقویم کنید.
سپس با فرمول های موجود در قوانین این اموال و اموال نقدی را بین خود و سایر ورثه تقسیم کتید.
چند نکته در نحوه تقسیم ارث
1-برای اینکه بتوانید از سهم الارث خود استفاده کنید ابتدا باید مالیات بر ارث خود را پرداخت کنید.
2-از کلیه اموالی که از متوفی بعنوان ترکه مانده است باید ابتدا هزینه تدفین وی پرداخت شود. سپس تمام دیونی که بر عهده وی است.
3-اگر وصیتی توسط متوفی شده باشد باید این وصیت تا یک سوم عمل شود و سپس میراث تقسیم شود. در غیر اینصورت هر یک از ورثه به نسبت سهمی که از ارث متوفی برده اند باید این وصیت را اجرا کنند.
4-مطابق قوانین مربوط به ارث سهم الارث همسر متوفی در مورد اموال غیرمنقول متفاوت است. بدین معنی که همسر متوفی از اموال غیرمنقول متوفی مثل زمین ارثی نمیبرد ولی میتواند از قیمت آن ارث ببرد.
5-قاعده مشهور فقه اسلامی را هم حتما شنیده اید که مطابق آن هر مقداری که دختر سهم الارث داشته باشد پسر دو برابر آن ارث میبرد.
وکیل ارث مشاوره رایگان
همانطور که اشاره شد، ابعاد مالی و حقوقی مسایل مربوط به انحصار وراثت و تقسیم ارث بسیار پیچیده میباشد. همین امر باعث میشود تا بعضا آسیب های جدی متوجه روابط خانوادگی شود. موسسه حقوقی دادخواهان مجد آمادگی دارد تا با مشاوره رایگان شما را در حل این قبیل مسائل یاری کند تا فرو پاشش کانون گرم خانواده ها جلوگیری کند.
جهت درخواست مشاوره رایگان میتوانید را پرکنید تا در اسرع وقت وکلای ما با شما تماس بگیرند. همچنین میتوانید با شماره
تماس بگیرید تا در کوتاه ترین زمان، پاسخ سوالات خود را دریافت کنید.
از ارث محرومت میکنم!!!
