پادکست فوت خوانده و محکوم علیه در مراحل مختلف رسیدگی
دعاوی حقوق دارای دو طرف می باشد؛ خواهان: ( شخص حقیقی است یا حقوقی ) که ضمن تقدیم دادخواست به دادگاه حقوقی، تقاضای رسیدگی به دعوای مربوطه را دارد.
خوانده: ( شخص حقیقی یا حقوقی ) که خواهان به ضرر او در دادگاه حقوقی اقامه دعوا کرده است. یکی از مسائل مهمی که در آیین دادرسی مدنی مطرح است فوت خوانده یا محکوم علیه در مراحل رسیدگی می باشد. که می تواند دعوای حقوقی را دچار چالش های جدی نماید.
فوت خوانده در حین رسیدگی
بر اساس ماده ۱۰۵ قانون آیین دادرسی مدنی:
« هر گاه یکی از اصحاب دعوا فوت نماید یا محجور شود یا سمت یکی از آنان که به موجب آن سمت، داخل دادرسی شده زایل گردد دادگاه رسیدگی را به‌طور موقت متوقف و مراتب را به طرف دیگر اعلام می‌دارد. »
در صورت فوت خوانده در مراحل مختلف رسیدگی ، دادرسی به طور کامل متوقف نمی شود ( البته در دعاوی که قابل انتقال باشد ) بلکه قاضی، دادرسی را به صورت موقت متوقف می کند و دادگاه مراتب را به اطلاع خواهان می رساند و سپس بعد از تعیین جانشین و درخواست ذینفع رسیدگی ادامه می یابد. به طور مثال خواهان از خوانده درخواست مطالبه صد میلیون وجه دارد و خوانده در حین رسیدگی فوت می کند در اینصورت دادگاه مراتب را به اطلاع خواهان می رساند سپس خواهان باید ورثه خوانده را به دادگاه معرفی نماید و دادرسی ادامه پیدا خواهد کرد.
اگر فوت خوانده تاثیری بر روند رسیدگی و طرف مقابل دعوا نداشته باشد در اینصورت رسیدگی به روال خود ادامه می یابد و موقتا هم متوقف نمی شود. به طور مثال در دعوایی، خواهان یک نفر و خوانده سه نفر می باشند که در صورت فوت یکی از خواندگان دعوا متوقف نمی شود.
نکته مهم این است که در صورتی فوت خوانده، سبب توقف کامل دادرسی می شود که دعوا قائم به شخص باشد مثلا در دادخواست طلاق با فوت طرف مقابل رسیدگی متوقف می شود.
فوت محکوم علیه
زمانی که مراحل رسیدگی پایان یافته، ختم دادرسی اعلام می شود و فرد محکوم شده، فوت نماید. با فوت او عملیات اجرای حکم، متوقف می گردد.
با صدور اجراییه توسط دادگاه و ارسال پرونده به واحد اجرای احکام، عملیات اجرای حکم، آغاز می شود. فوت محکوم علیه در جریان عملیات اجرایی حکم، موجب توقیف عملیات اجرایی میشود اما در مواردی استثنائاتی نیز وجود دارد.
طبق ماده ٣١ قانون اجرای احکام مدنی « هرگاه محکوم علیه فوت یا محجور شود عملیات اجرایی حسب مورد تا زمان معرفی ورثه، ولی، وصی، قیم محجور یا امین و مدیر ترکه متوقف می‌گردد و قسمت اجرا به محکوم له اخطار می‌کند تا اشخاص مذکور را با ذکر نشانی و مشخصات کامل معرفی نماید و اگر مالی توقیف نشده باشد دادورز (مامور اجرا) می‌تواند به درخواست محکوم له معادل محکوم به از ترکه متوفی یا اموال محجور توقیف کند. »
بر اساس این ماده، فوت محکوم علیه موجب توقف عملیات اجرایی می شود. این امر بدین معنا است که بدلیل توقف عملیات اجرایی، هیچ اقدامی نباید انجام گیرد. بطور مثال اگر در روند اجرای حکم، مال متعلق به محکوم علیه، توقیف شده است، نباید بفروش برسد و یا حتی دستور منتشر شدن آگهی مزایده آن نباید صادر شود، همچنین مال بازداشت گردیده با فوت محکوم علیه، آزاد نمی گردد و روند اجرا تا تعیین تکلیف نهایی متوقف می شود.
با فوت محکوم علیه در روند اجرای حکم، محکوم له یا هر یک از وراث محکوم علیه باید اجرای احکام را از فوت محکوم علیه آگاه کنند. واحد اجرای احکام، بعد از آگاهی و احراز فوت، قرار توقیف عملیات اجرایی را صادر می کند تا زمانی که وصی، وارث، مدیر ترکه و … مشخص و به اجرای احکام معرفی شود.
در نتیجه دادگاه با فوت محکوم علیه، قرار توقیف عملیات اجرایی صادر می کند و به محکوم له نیز ابلاغ می کند و در قرار صادره، علت توقیف و نحوه رفع توقیف را نیز مشخص می کند. محکوم له مطابق با اخطار صادر شده از اجرای احکام، جهت اجرای سریع حکم می تواند وراث، وصی، امین و … را به واحد اجرای احکام معرفی کند. اما اگر محکوم له هیچ گونه آشنایی و آگاهی نسبت به وراث یا وصی محکوم علیه نداشته باشد، در اینصورت با نشر آگهی در روزنامه نسبت به مورد، اجراییه و یا اخطار مربوطه را به وارث یا وراث محکوم علیه ابلاغ می کند.
نکته مهم این است که اگر محکوم علیه، وارث نداشته باشد یعنی محکوم له اعلام نماید که محکوم علیه، وارثی ندارد و اجرای احکام نیز از وجود وراث اطلاعی نداشته باشد، به ترتیب مقرر در ماده ٣٢٧ قانون امور حسبی عمل می شود. این ماده مقرر نموده است:
« در صورتی که وارث متوفی معلوم نباشد به درخواست دادستان یا اشخاص ذینفع برای اداره ترکه مدیر معین میشود. »
مسئله مهم این است که محکوم له جهت معرفی وراث محکوم علیه به اجرای احکام، الزامی به ارائه گواهی انحصار وراثت ندارد و می تواند مشخصات آنان را اعلام کند و واحد اجرای احکام علیه وارث یا وراث معرفی شده عملیات اجرایی را ادامه می دهد و در اولین اخطار صادره، به وارث یا وراث معرفی شده اعلام می نماید که اگر وارث دیگری وجود دارد، مشخصات کامل آنها به اجرای احکام اعلام شود. با معرفی وارث یا وراث محکوم علیه، عملیات اجرایی از توقیف خارج شده و ادامه پیدا می کند.
البته در بعضی از موارد، لازم است که گواهی انحصار وراثت اخذ شود بطور مثال: اگر موضوع پرونده الزام به تنظیم سند رسمی ملک باشد و در روند اجرای حکم، محکوم علیه فوت کند، در اینصورت تصریح نام مالک یا مالکین رسمی ملک در سند انتقال ضروری می باشد و وراث؛ قائم مقام قانونی محکوم علیه فوت شده، می باشند. در نتیجه محکوم له به عنوان ذینفع باید از مرجع صالح ( شورای حل اختلاف) صدور گواهی انحصار وراثت محکوم علیه را تقاضا نماید.
فوت محکوم علیه پیش از صدور اجراییه
در صورتی که محکوم علیه بعد از صدور حکم و قبل از صدور اجراییه، فوت کند و موضوع دعوا عملی که صرفا قائم به محکوم علیه است نباشد مثل تمکین در این صورت مطابق با قانون اجرای احکام مدنی، اجراییه باید بنام وراث محکوم علیه صادر شود.
فوت محکوم علیه بعد از صدور اجراییه و پیش از ابلاغ آن
در صورتی که محکوم علیه بعد از صدور اجراییه و پیش از ابلاغ آن فوت کند، عملیات اجرایی که با صدور اجراییه آغاز شده است، متوقف می گردد و واحد اجرای احکام به محکوم له اعلام می کند که وراث محکوم علیه را به اجرای احکام معرفی کند. مطابق با ماده ١٠ قانون اجرای احکام مدنی:
« اگر محکوم علیه قبل از ابلاغ اجراییه محجور یا فوت شود اجراییه حسب مورد به ولی، قیم، امین، وصی، ورثه یا مدیر ترکه او ابلاغ می‌گردد و هرگاه حجر یا فوت محکوم علیه بعد از ابلاغ اجراییه باشد مفاد اجراییه و عملیات انجام شده به وسیله ابلاغ اخطاریه به آنها اطلاع داده خواهد شد. »
فوت محکوم علیه بعد از ابلاغ اجراییه
در صورتی که محکوم علیه بعد از ابلاغ اجراییه فوت کند:
فوت محکوم علیه پیش از سپری شدن مهلت ده روز از تاریخ ابلاغ اجراییه
اگر محکوم علیه در طی مهلت ذکر شده فوت کند، اجراییه باید به وارث یا وراث او ابلاغ شود تا در صورتی که در مهلت ده روزه، حکم را اجرا نمایند از پرداخت حق اجرا معاف شوند. در اینصورت مهلت جدید از تاریخ ابلاغ اجراییه به وارث یا وراث شروع می شود.
فوت محکوم علیه بعد از سپری شدن مهلت ده روز از تاریخ ابلاغ اجراییه
اگر اجراییه به محکوم علیه ابلاغ گردد و بعد از گذشت مهلت ده روزه فوت کند، در این صورت اجراییه نباید دوباره ابلاغ گردد، بلکه طی اخطاری که واحد اجرای احکام صادر می کند، مفاد اجراییه و آن بخش از عملیات اجرایی که انجام شده به اطلاع وارث می رسد. موسسه حقوقی دادخواهان مجد با بهره گیری از تسلط و تبحر خود در موضوعات حقوقی می تواند بهترین مشاوره های حقوقی را در این زمینه به شما ارائه دهد.
سوالات متداول
خواهان شخص یا سازمانی است که ادعایی دارد و به دادگاه می‌روند تا ادعایشان را مطرح کنند، مانند خواهانی که از خوانده خواسته است مبلغی پرداخت کند.
خوانده شخص یا سازمانی است که مورد ادعای خواهان قرار دارد و مجبور است در دادگاه به ادعاها پاسخ دهد، به عنوان مثال، یک شرکت که به ادعای تخلف از قرارداد متهم شده است.
مواردی مانند فوت یا محجور شدن یکی از طرفین دعوا، می‌تواند باعث توقف موقت دادرسی شود. به عنوان مثال، اگر خوانده در حین رسیدگی فوت کند، دادگاه ممکن است دادرسی را متوقف کرده و موقعیت را به خواهان اطلاع دهد.
اگر خوانده در حین رسیدگی فوت کند، دادگاه ممکن است دادرسی را به صورت موقت متوقف کند و باید ورثه‌های خوانده را به دادگاه معرفی کنند تا دادرسی ادامه پیدا کند.
فوت محکوم علیه می‌تواند باعث توقف عملیات اجرایی حکم شود، تا زمانی که وارث یا وصی محکوم علیه به دادگاه معرفی شود و مشخص شود که چه اقداماتی باید انجام شود.
در صورت فوت محکوم علیه، لازم است که ورثه یا وصی او را به دادگاه معرفی کنند تا اجرای حکم ادامه پیدا کند، و در صورت نیاز، گواهی انحصار وراثت نیز باید اخذ شود.
اگر محکوم علیه قبل از صدور اجراییه فوت کند، اجراییه باید به نام ورثه یا وصی او صادر شود.
در صورت فوت محکوم علیه بعد از ابلاغ اجراییه، عملیات اجرایی توقف می‌یابد و واحد اجرای احکام باید مشخصات وارث یا وراث او را به دادگاه اعلام کند.
اگر محکوم علیه پس از سپری شدن مهلت ده روز از تاریخ ابلاغ اجراییه فوت کند، عملیات اجرایی توقف می‌یابد و فرایند اجرای حکم با معرفی وارث یا وراث او به دادگاه ادامه پیدا می‌کند.
اگر محکوم علیه در حین اجرای اجراییه فوت کند، واحد اجرای احکام باید از ورثه یا وصی او مشخصات کامل وراثت را درخواست کند. دادگاه نیز برای تایید این موضوع ممکن است اقدام به صدور گواهی انحصار وراثت کند.
اگر خواهان قبل از صدور تصمیم دادگاه فوت کند، دادگاه ممکن است دادرسی را متوقف کرده و از ورثه خواهان برای تعیین وضعیت وراثت اطلاعاتی درخواست کند تا بر روی دعوایی که مطرح شده است، تصمیم گیری کند.
اگر خواهان در حین دادرسی فوت کند، دادگاه ممکن است دادرسی را به صورت موقت متوقف کرده و ورثه‌های خواهان را به دادگاه معرفی کند تا دعوا ادامه یابد.
اگر محکوم علیه در دعوای حقوقی محجور شود، به این معنی است که تا زمانی که وضعیت محکوم علیه بهتر نشود، او قادر به شرکت در دادگاه و پاسخگویی به اتهامات نخواهد بود.
اگر خوانده پس از صدور اجراییه فوت کند، واحد اجرای احکام باید از ورثه یا وصی او مشخصات وراثت را درخواست کند و سپس به دادگاه اطلاع دهد تا اجرای حکم را به نام ورثه یا وصی او انجام دهد.
اگر محکوم علیه بعد از صدور اجراییه فوت کند، عملیات اجرایی توقف می‌یابد و واحد اجرای احکام باید مشخصات وارث یا وراث او را به دادگاه اعلام کند تا فرآیند اجرای حکم ادامه پیدا کند.
دادگاه ممکن است از ورثه یا وصی محکوم علیه مشخصات وراثت را درخواست کند و بر اساس اطلاعات ارائه شده، تصمیم بگیرد که آیا اجرای حکم باید به نام آنها انجام شود یا خیر.
اگر محکوم علیه در حین عملیات اجرایی فوت کند، فرآیند اجرایی توقف می‌یابد تا زمانی که واحد اجرای احکام به ورثه یا وصی او مشخصات وراثت را درخواست کند و دادگاه نیز تایید کند.
تعیین جلسه برای رسیدگی به دعوا به این معنی است که دادگاه تاریخ و زمان مشخصی را برای حضور طرفین دعوا در دادگاه تعیین می‌کند تا ادعاها و اطلاعات مربوطه را بررسی کند و تصمیم بگیرد.
تعیین جلسه برای رسیدگی به دعوا به این معنی است که دادگاه تاریخ و زمان مشخصی را برای حضور طرفین دعوا در دادگاه تعیین می‌کند تا ادعاها و اطلاعات مربوطه را بررسی کند و تصمیم بگیرد.
فرآیند تشخیص واقعه در دادگاه شامل جمع‌آوری شواهد، شنیدن شهادت‌ها و بررسی ادعاها و اطلاعات مربوطه توسط دادگاه است تا به تصمیم درست و عادلانه دربارهٔ اتفاقات و ادعاهای مطرح شده برسد.
