در این مقاله برای شروع به تعریف دو مقوله مهم در بخش تجارت و کسب و کار بپردازیم. در این مقاله ما به تعریف گمرک و اصطلاحات خاص آن خواهیم پرداخت.
برای دریافت مشاوره تخصصی در زمینه دعاوی پولی، بانکی و بازرگانی، با شماره تماس حاصل فرمایید. همچنین برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه دعاوی پولی، بانکی و بازرگانی، کلیک نمایید!
تعریف گمرک
گمرک یک سازمان دولتی است که از وظایف آن می توان به اخذ عوارض واردات و صادرات و نظارت قوانین مربوطه اشاره کرد. این سازمان علاوه بر نظارت بر امور بازرگانی بر کالاهای مسافرین هم نظارت دارد و قوانین موضوعه بر آن را مورد ارزیابی قرار می دهد. این عوارض، مالیات غیر مستیقیم محسوب می شود.
گمرک در ایران
مستند بر شواهد تاریخی پیدایش گمرک در ایران مربوط به دوره اشکانیان است. در ان زمان کالاهای وارداتی به کشور مثل ابریشم و ادویه و … ثبت می شده و از تجار مالیات آن دریافت می‌شده است.
همچنین در زمان صفویه هم اسنادی از کالاهای وارده به کشور در دسترس است.
به دلیل عدم کفایت و ضعف در اداره این سازمان در زمان شاه سلیمان در سالهای 1674 میلادی به بعد، گمرک ایران به مدت 2 قرن اجاره داده شده است.
در سال 1277 طبق مفادی از عهد نامه ترکمنچای گمرک ایران منحل شد. به دلیل دیون ایران به دولت های روسیه و انگلستان، شاهان ایران مجبور به واگذاری درآمدی های گمرکهای شمالی و جنوبی به عنوان وسیقه بودند. به همین دلیل تعدادی از مستشاران بلژیکی را برای تسهیل در کارها استخدام کردند. در دوران مشروطیت این سازمان از دست بلژیکی ها خارج شد و اداره آن به وزارت دارایی محول شد. در سال 1299 اولین قوانین تخصصی در 52 ماده و 94 تبصره برای واردات و 12 ماده برای صادرات وضع شد. با لغو کاپیتولاسیون قانون تعرفه گمرکی ایران در اردیبهشت ۱۳۰۷ براساس حداقل و حداکثر حقوق گمرکی بازنگری شد.
طبق مفاد آن کشورهایی که خواستار لغو کاپیتولاسیون بودن و سابقه عقد قرداد بازرگانی با ایران داشته باشند مشمول کمترین تعرفه و سایر کشور ها مشمول حداکثر تعرفه بودند.
بعد از سال ها و با بررسی قوانین سایر کشورها، قوانین موضعه گمرک بازنگری و تغییر کرد. در دهم تیر ماه ۱۳۳۷ این قانون به تصویب مجلس شورای ملی رسید. این قوانین شامل ۳۶ ماده و که شامل ۲۱ فصل و ۸۶ بخش و ۹۹۱ نوع کالا می شده است. آخرین بازبینی قانون گمرکی ایران در سال 1390 انجام و برای اجرا ابلاغ شد.
وظایف گمرک در یک نگاه
- وصول عواید یا درآمدهای گمرکی
- اطمینان از اجرای دقیق مقررات و سیاست‌های ناظر بر بازرگانی خارجی و قوانین صادرات و واردات مطابق با قانون اساسی ایران
- نظارت بر اجرای ملزومات قانون راجع به واردات کالا، صادرات کالا و ترانزیت کالا، ترخیص کالا از هر لحاظ به ویژه، مجوزهای واردات کالا مشتمل بر مجوز بهداشت، مجوز استاندارد کالا، و نظایر آن به‌طور حتم غیرقابل واگذاری به بخش خصوصی است.
- نگهداری کالا، خدمات مربوط به تخلیه و بارگیری کالا و …( که معمولا به بخش خصوصی واگذار میشود، که در صورتا نیز این مؤسسات خصوصی ملزم به رعایت و اجرای قانون گمرک به فرض اینکه متعلق به گمرک باشد هستند.) لازم به ذکر است مناطق آزاد خارج از محدوده گمرکی در نظر گرفته می شوند.
انواع گمرک
اداره گمرک به دو بخش تقسیم می شود.
- گمرک مسافرتی
- گمرک تجاری.
معمولا در همه کشورها گمرک مسافرتی تعطیلی ندارد و به صورت 24 ساعته خدمت رسانی می کند. گمرک تجاری در ساعات معمول اداری مشغول به فعالیت است و فقط در زمان ضرورت در خارج از ساعات کاری مشغول خواهد بود مانند زمان ترخیص داروی خاص و یا ترخیص مواد غذایی.
تعریفی برخی از فعالیت ها و اصطلاحات گمرکی
گواهی بیمه
سندی که توسط شرکت بیمه و یا نمایندگی آن و یا بوسیله پذیره نویس صادر شده است .
تاریخ آن می بایست قبل یا همزمان از تاریخ حمل باشد.
مبلغ بیمه نامه حداقل برابر با ارزش کالا باشد.
این گواهی باید
۱ ـ با آنچه که در اعتبار نامه آمده، مطابقت داشته باشد.
۲ ـ کلیه خطرات ذکر شده در اعتبار را دربرگیرد.
۳ ـ با سایر اسناد در مورد محموله و شرح کالا مطابقت داشته باشد.
سند حمل
بارنامه سند قرارداد حمل، رسید دریافت کالا و سند مالکیت آن محسوب می شود.
ارائه سند حمل در زمان مطالبه از شرکت بیمه ضروری است.
گواهی بازرسی
بازرسی کالاها را با توجه به علائم حمل، وزن، تعداد بسته‌ها، بررسی کمی و کیفی می کند و گزارش تحت عنوان گواهی بازرسی ارائه می دهد.
گواهی مبداء
اظهاریه امضاء شده‌ای که نشان دهنده کشور صادر کننده و یا سازنده کالا است.
گواهی مبداء توسط صادرکننده و یا نماینده ی قانونی اش باید ارائه شود.
ترانزیت گمرکی
منظور ترانزیت گمرکی انتقال کالا از یک اداره گمرکی به اداره دیگر جهت نظارت و بررسی است.
کابوتاژ
حمل کالا از یک بندر در کشور به بندر دیگر و از یک گمرک به دیگری، که از راه کشور همجوار صورت می گیرد. برای این کار، نوعی از تشریفات گمرکی لازم است و دو اظهارنامه نیاز دارد.
اظهار نامه اول هنگام خروج کالا از بندر یا مرز تنظیم میشود. اظهار نامه دوم هنگام ورود به گمرک مرز یا بندر مورد استفاده قرار می گیرد.
اظهارنامه گمرکی
اظهارنامه مبداء که توسط یک مقام یا گروهی از مقامات صالح گواهی شده باشد.
کالای متروکه
منظور کالاهایی است که مهلت توقف آنها پایان یافته و ترخیص نشده اند.
اظهارنامه ورود یا خروج
هر نوع اظهارنامه‌ای که توسط شخص مسئول حمل و نقل یا نماینده او باید هنگام ورود یا خروج وسیله حمل و نقل به مقامات گمرکی ارائه شود.
این اظهار نامه حاوی مشخصات در ارتباط با وسیله حمل و نقل، مسیر سفر، بار، کالای توشه‌ای و ملزومات، کارکنان و مسافرین می‌باشد.
اظهارنامه کالا
عبارتست از هر نوع اظهارنامه‌ای که بر روی برگی که گمرک تعیین نموده تنظیم می شود.
در این اظهارنامه اشخاص ذینفع روش گمرکی را که باید در مورد کالا اجرا گردد، ذکر می شود. همچنین در آن مشخصاتی را که از نظر این سازمان برای اجرای آن روش لازم است قید می‌کنند.
مانیفست
فهرست محموله یک کشتی یا قطار یا کاروانی از کامیونها که بیشتر از یک بارنامه دارند. مانیفست فهرست کل کالا است که حاوی ریز کلیه بارنامه‌های مربوط به محموله است. و این فهرست، زمانی عرضه میشود که محموله تجارتی به مقصد میرسد.
اظهارنامه مبداء
شرح کافی و لازم در رابطه با مبداء کالای ساخته شده که در موقع صدور توسط سازنده، تولیدکننده، تهیه‌کننده، صادرکننده یا هر شخص مصلح دیگری در فاکتور یا هر سند دیگری که مربوط به کالا باشد ذکر میشود.
اظهارنامه اجمالی
فرمی مخصوص که خلاصه ای از مشخصات محموله یک کشتی، یک هواپیما یا کاروانی از کامیونها در آن ثبت شده و به ضمیمه مانیفست به کمرک تسلیم میشود.
بارنامه
در اصطلاحات بین‌المللی بارنامه، بارنامه کشتریانی را (BILL OF LADING) و در جاده (CMR) و در هواپیمایی (AIR WAY BILL) می نامند.
بارنامه مدرکی برای حمل یک واحد و یا یک پارتی کالا که بعنوان گیرنده در مقصد از طرف موسسه حمل و نقل در مبداء بارگیری کالا، صادر میشود، محسوب می گردد.
بارنامه حاوی مشخصات ظاهری کالا می باشد.
گیرنده بارنامه بر طبق مفاد آن، کالا را از موسسه حمل و نقل دریافت میدارد.
