امروزه اصطلاحاتی مانند پولشویی و اختلاس را مکررا از اخبار و در بین مردم میشنویم. پولشویی به چه معناست؟ ابعاد حقوقی این موضوع به چه شکل است؟ موسسه حقوقی دادخواهان مجد، با در اختیار داشتن کادر حرفه‌ای و بهترین وکیل های ایران، مقاله ای حول این موضوعات تهیه و آماده کرده است تا به ارتقای دانش شما عزیزان در این زمینه کمک کرده باشد.
همچنین میتوانید برای دریافت مشاوره رایگان در زمینه دعاوی پولی و بانکی، با شماره تماس حاصل نمایید.
پولشویی چیست ؟
یکی از جرائمی که همواره مورد علاقه خلافکاران حرفه ای است جرم پولشوئی است. پولشوئی در لفظ به معنی تمیز کردن پول است. تمیز کردن پول از چه؟
در تقسیم بندی منشا پول همواره میتوان آن را به دسته های پول تمیز و پول کثیف تقسیم کرد. پول تمیز یعنی پولی که از طریق مجرمانه کسب نشده و برابر مقررات کیفری تحصیل آن پول جرم نیست.
(هر چند ممکن است از دیدگاه مسئولیت مدنی، تحصیل کننده پول ضامن آن باشد و آن تحصیل نامشروع باشد. ولی اگر از دیدگاه کیفری تحصیل آن پول مجازاتی در پی نداشته باشد که این موارد بسیار نادر هستند).
پس مادامی که تحصیل یک مال مجرمانه نبوده باشد از حیث این تقسیم بندی این پول تمیز است. اما پول کثیف کاملا در نقطه مقابل پول تمیز است. به این معنا که تحصیل آن جرم از روش مجرمانه بوده است. (تحصیل مال نامشروع، کلاهبرداری، قاچاق، ورشکستگی به تقلب و …)
هدف از پولشویی و مثال های آن
هدف اصلی پولشوئی فرار از نظارت دستگاه های امنیتی و مجازات است،
اموال ناشی از جرم همواره باید در دست مرتکب یا در دست امین او باشند که این اموال میتوانند برای وی مسائلی ایجاد کند.
بعنوان مثال در پرونده‌ای، مدیرعامل شرکت برای اینکه شرکت را ورشکسته معرفی کرده و تنها قسمتی از اموال را بین طلبکاران شرکت تقسیم کند و مابقی را برای خود نگاهدارد، اقدام به تبدیل سرمایه های نقدی شرکت به ارز کرد.
این ارزها در منزل وی کشف شد. افزایش قیمت ارز سرمایه چند برابری برای وی ایجاد کرد. اما همواره مرتکبین پولشوئی قصد به جیب زدن چند صد میلیون پول ندارند. گاهی سرمایه های بیشتری در کار است که تحصیل آن ها برای افراد عادی ممکن نیست.
بعنوان مثال در پرونده ای در ایالات متحده آمریکا یک تاجر خوشنام که کمک های مالی زیادی به اداره پلیس میکرد همواره مورد بازرسی مامورین FBI قرار میگرفت. همواره بعد از هر بازجویی از وی عذرخواهی میشد.
چرا که پس از بررسی ریشه پول ها متوجه میشدند که سرمایه های چند صد هزار دلاری از طریق تجارت تحصیل شده است. اما پس از مدتی کاشف بعمل آمد که وی یکی از بزرگترین واردکنندگان مواد مخدر بوده است. تمامی معاملات دیگر که بنظر نشان میداد این سرمایه ها از آنجا آمده است، در واقع صوری بوده اند.
برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه دعاوی پولی و بانکی کلیک کنید!
پس پولشوئی گاهی با علنی کردن پول در حساب های بانکی بعمل می آید. اما گاهی افرادی که از فعالیت تجاری محروم و ممنوع هستند و یا در صورت انجام این فعالیت ها بیشتر از دیگران تحت نظر هستند حتی توانایی ریشه سازی برای پول را هم ندارند.
بعنوان مثال یک کارمند دولت که هشت ساعت در روز در اختیار اداره متبوع خود است نمیتواند برای گم کردن رد خود اسناد مجعول درست کند. پس پول های کثیف خود را از طرق دیگر تبدیل به پول تمیز و سپس مخفی شده میکند.
پرونده ای اخیرا در دادگاه کیفری یک تهران مطرح بود و معروف به پرونده “تاریخ طبری” شده است. حسب گفته های قهرمانی نماینده وقت دادستان تهران، مدیر متخلف وجوه نقد رشوه را در قالب اوراق سهام دریافت میکرده است.
غالب اوراق سهام هم سهم های بی نام هستند که در هیچ جایی نام خریدار آنها ثبت نمیشود. (مثل اسکناس که مالک آن در هیچ سیاهه ای ثبت نمیشود چرا که این اسناد دائما در حال انتقال هستند.)
البته گفته میشود که پرونده شخص مزبور هنوز به مرحله حکم قطعی نرسیده است و ما مطلبی را نفی یا اثبات نکردیم.
در پرونده دیگری، فردی رشوه های گرفته شده را تبدیل به سکه طلا میکرد. البته این روش در حال حاضر برای مجرمان کارآمد نیست. چرا که خرید طلا بیش از پانزده میلیون تومان در حال حاضر نیاز به ارائه کارت ملی دارد.
بررسی جرم منشا
حسب موارد بالا نیز میتوان گفت که بهتر است پرونده های پولشویی غالبا در شعب تخصصی دادسراهای کارکنان دولت(در صورت تشکیل در دادسرای صالح) مطرح شود چرا که در این پرونده ها یک طرف جرم غالبا رابطه استخدامی با حاکمیت دارد.
باید تاکنون متوجه شده باشید که پولشوئی جرمی تبعی است،
جرم تبعی در برابر جرم اصلی قرار دارد و بدین معناست که ابتدا باید جرمی انجام شود و عوایدی داشته باشد تا بتوان با آن پولشویی کند، پس کسی که اموالی را از راه قانونی بدست آورده است(بعنوان مثال ارث برده است)
نمیتواند مرتکب پولشویی شود حتی اگر مانور متقلبانه ای بدهد تا ریشه پول را مخفی کند
، البته چنین اعمالی هرچند پولشوئی نیستند اما ممکن است جرائم دیگری از قبیل جرائم مالیاتی و … باشند اما پولشویی نیستند، جرم اولی که مال موضوع جرم پولشویی با آن تحصیل شده اصطلاحا “جرم منشا” نام دارد.
قانون مبارزه با پولشویی
مقنن در قانون مبارزه با پولشویی حرکتی نوین به سمت بازتر کردن دامنه جرم پولشویی کرده است و آن این است :
حتی اگر مرتکب پولشویی جرم منشا را انجام نداده باشد اما آن را با علم به منشا مجرمانه آن قبول کند و یا مخفی، کتمان یا تبدیل کند نوعی پولشویی انجام داده است.
بعنوان مثال برادری که با علم به اینکه کل اموال برادرش ناشی از قاچاق مواد مخدر است خودرویی را تحت عنوان هدیه قبول کند مرتکب پولشویی شده است،
یا بعضا دیده شده است که مرتکبین بعضی جرائم برای همسر خود در قالب زیورآلات طلایی یا … هدایای نامتعارفی میخرند تا حتی اگر مابقی مبالغ کشف و ضبط شد پس از تحمل مجازات به سراغ این هدایا بیایند.
البته بهتر بود در خصوص تملک اموال موضوع جرم با علم به ریشه کثیف مقنن عنوان جداگانه ای ایجاد کند. چرا که در اصل از آنجا که هدیه گیرنده آن را برای خود دریافت میکند قصدی به برگرداندن آن به هدیه دهنده ندارد این عمل پولشویی نیست.
مگر آنکه هدیه صوری بوده باشد.( بعنوان مثال در پرونده ای در ایالات متحده آمریکا صاحب یک کلوب ساحلی عواید ناشی از فروش سنگریزه( ماده مخدر فلاکا) را برای خانواده اش تبدیل به خودرو کرده و به خانواده خود هدیه میداد و به مقدار قیمت آن خودروها از آنها چک دریافت میکرد تا هر وقت که خواست از آنان مطالبه کند که این عمل ذاتا تبدیل پول کثیف است و نیازی به تصریح جداگانه ندارد چرا که نوعی تبدیل است.
مبارزه دولت با اختلاس
دولت ها برای مبارزه با پولشویی قوانین کارآمدی تصویب میکنند چرا که پولشویی از آنجا که عملی است که معمولا دور از چشم دستگاه های اطلاعاتی انجام میشود میتواند تبدیل به جرائم امنیتی هم بشود، پول های کثیف فقط از راه کلاهبرداری یا ورشکستگی به تقلب ایجاد نمیشوند.
بعنوان مثال اگر شخصی بخواهد از یک گروه تروریستی حمایت مالی کرده و آن ها را تامین کند و نیاز به جا به جائی میلیاردها تومان پول داشته باشد قطعا مورد رصد دستگاه های اطلاعاتی قرار میگیرد چرا که ورود این پول به کشور تحت نظارت است، پس چه اتفاقی می افتد؟
تامین کننده مالی تروریسم میتواند اموال تامینی را در قالب چیزهای دیگری مثل لپتاپ، موبایل و یا هر چیز دیگری کند و آن ها را به تروریست ها تحویل دهد و آن ها با فروش اموال در بازار خیلی زود پول خود را نقد کنند و به اعمال شومشان برسند و این مساله ممکن است از دید دول دور بماند چرا که فروش وسایل بالا همیشه قابل پیگیری نیستند.
پولشویی با منشا جرم احتکار
امروزه سلاطین مختلفی مانند سلطان سکه و ارز ظهور پیدا کرده‌اند. آنها عواید ناشی از احتکار را بعد از مدتی تبدیل به چیزهای دیگری میکنند. متاسفانه در برخی موارد واقعا پیگیری اینکه این عواید به چه چیزهایی تبدیل شده اند سخت است. این مساله باعث میشود مجرم با خیال راحت جرم را مرتکب شده و مجازاتی حتی طولانی را تحمل کند. چرا که بعد از تحمل کیفر، به خانه برگشته و عواید تبدیلی را فروخته و زخم های حبس و شلاق را التیام میدهد.
بعنوان مثال تبدیل اموال ناشی از پولشویی به رمزارز ها مثل بیت کوین و … امری است که واقعا عزمی جهانی احتیاج دارد. چرا که مراتب پیگیری آن تنها از نهادهای ایران بر نمی آید. به همین خاطر یکی از مزایای اینکه مرتکبین در بعضی موارد مفسد فی الارض و محارب شناخته شده و به اعدام محکوم میشوند میتواند از حیث پیدا کردن اموال کثیف کارآمد باشد. چرا که با اعدام مجرم انتفاع وی از اموال تبدیلی غیرممکن میشود.
پولشویی با منشا تکدی گری، سرقت و …
البته توجه شود که پولشویی همواره جرمی به اصطلاح باکلاس نیست.
(در جامعه عرفا به جرائمی که خشونت آمیز نیستند مثل کلاهبرداری، جرائم رایانه ای و ورشکستگی مجرمانه به دید جرائمی با شان بالاتر از جرائم خشونت آمیز مثل اقدامات مسلحانه و … نگاه میشود. از این رو بعضی مجرمین با کلاس نام دارند). بلکه بعضا جرائمی خرد مثل تکدی گری، سرقت، اخاذی و … منجر به پولشوئی می شوند.
بعنوان مثال، یک تکدی‌گر که ظاهر‌سازی میکرد فلج است، توانسته بود از سهامداران پر‌و‌پا‌قرص یکی از نمادهای بورس شود. پس از بازجوئی میگفت این پولهایی که در خانه من هست همه ناشی از فروش سهام های من است!
تدابیر نظام قضایی ایران برای پیشگیری از اختلاس
همانطور که میدانید یکی از اصولی که به شدت در جهان مورد احترام است اصل “برائت” است.
یکی از نتایج این اصل به این شرح است:
اگر حاکمیت(منظور قوه قضائیه) علیه کسی اعلام جرم کرد، این اعلام کننده جرم (در نظام حقوقی کنونی دادستان) است که باید دلیل بر مجرمانه بودن یک عمل یا در مورد کثیف بودن یک پول بیاورد.
این اصل در تمامی نظام‌های حقوقی جهان پذیرفته شده است. در قانون اساسی کشور ما نیز در اصل سی و هفتم بدان تصریح شده است. اما در جرم پولشوئی به دلیل حساس بودن آن تا اندکی بار اثبات به گردن طرف مقابل(متصرف یا مالک آن) انداخته شده است.
(این تعویض بار اثبات آن قدری نیست که اصل سی و هفتم کلا یا جزئا نقض شود بلکه به قانون با احتیاط و جستان و خیزان شرایط کشف حقیقت را آسانتر میکند. بدون اینکه عدالت قضائی آسیب ببیند.)
این تعویض بار اثبات بدین گونه است که اگر فرد عرفا نباید آن قدری که مال در دست اوست داشته باشد، مورد سوءظن قرار گرفته و اموال تا ضبط پیش میروند و حتی ممکن است ضبط بشوند.
راجع به اختلاس و ابعاد مجرمانه آن بخوانید!
برخی از پرونده هایی که شک برانگیز بوده‌اند را مثال میزنیم:
بانویی روستایی با 88 سال سن تعداد زیادی ملک خریدا است. نکته قابل توجه این است که این خانم، ارثیه قابل توجهی نداشته است.
در پرونده ای دیگر، طفلی 7 ساله تعداد زیادی خودرو دارد.
معلمی بازنشسته که حتی منزلی استیجاری دارد برای دختر خود یک خودروی شاسی بلند خارجی خریداری کرده است.
این موارد، مواردی هستند که عرفا نامتعارف هستند. معمولا مقام تعقیب به جای ارائه دلیل، دال بر مجرمانه بودن این عواید، برای اثبات مجرمانه نبودن این عواید دلیل میخواهد. البته در بسیاری از موارد صرف مالکیت بلاجهت اماره ای بر وقوع جرم هستند.
بعنوان مثال در همان پرونده موسوم به “تاریخ طبری” یکی از متهمان سوای اینکه در نهایت تبرئه یا محکوم بشود بیان کرد:
دوستانی دارم که برای من از این کمک ها میکنند. اگر قضات حاضر از این دوستان ندارند به من ربطی ندارد.
خب این بسیار محل تعجب است که چرا یک فردی در درون یک قوه، چنین دوستانی دارد و میتواند اماره ای باشد که بار اثبات را عوض کند.
ضعف قوانین جاری در مباره با پولشویی
خوشبختانه قوانین جاری کشورمان در امور ثبتی و حقوقی طوری تنظیم شده اند که ایجاد تعهد به نفع ثالث حتی بدون رضایت وی در حین عقد صحیح و تعهدآور است. اما ایجاد مالکیت به نفع ثالث بدون رضایت وی ممکن نیست. تا لحظه ای که خود تملیک را قبول نکند تملیکی به نفع او صورت نگرفته است.
پس افراد بدون ترس از اینکه به نام آنان ویلایی در لواسان بخورد و خبر نداشته باشند و ناگهان احضاریه ای از دادسرا دریافت کنند که این ویلا از کجا آمده است میتوانند به زندگی راحت خود بپردازند.
اگر در شرکت خود درآمدی داشته اید که ممکن است به نسبت شغلتان زیاد بوده و ممکن است شما را در معرض اتهام پولشوئی قرار دهد،
(در حال حاضر بسیار این مسائل وجود دارد. بعنوان مثال کسی که در اوایل همه گیری کرونا فقط به اندازه ده میلیون تومان ماسک تنفسی داشت میتوانست آن ها را تا مبلغ پنجاه میلیون تومان ولو بیشتر بفروشد.)
یا کسی که از سال 96 به اندازه پنجاه میلیون تومان دلار ایالات متحده آمریکا داشت در حال حاضر نزدیک دویست و پنجاه میلیون تومان پول داشت و این تغییر ناگهانی بیلان مالی میتواند افراد را در مظان این اتهام قرار دهد(میتواند!)
بهترین راه برای جلوگیری از این اتهام این است. اگر تاجر هستید، دفاتر تجارتی خود را درست و بدون عیب و نقصی پر کنید. چرا که سند دفتر تجاری سند صداقت تجار در دادگاه است. اگر تاجر نیستید حتما در سرمایه گذاری های نسبتا سنگین خود مدارک مثبته(رسید و …) داشته باشید. ترجیحا از طریق حساب های بانکی داخل این سرمایه گذاری ها را انجام دهید.
