همه چیز درباره شورای حل اختلاف: صلاحیت‌ها و اختیارات

شورای حل اختلاف یکی از نهادهای زیرمجموعه قوه قضائیه ایران است که با هدف کاهش تراکم پرونده‌های قضایی و تسریع در روند رسیدگی به دعاوی، تأسیس شده است. این شورا در راستای ایجاد صلح و سازش بین طرفین دعاوی مختلف، از جمله دعاوی حقوقی و کیفری با صلاحیت محدود، فعالیت می‌کند. شورای حل اختلاف به عنوان یک مرجع شبه‌قضایی، نقش مهمی در تسهیل دسترسی عموم مردم به عدالت ایفا می‌کند. با توجه به گسترش نقش این شورا در سال‌های اخیر و ارجاع بسیاری از پرونده‌ها به آن، آشنایی با ساختار، وظایف، صلاحیت‌ها و آیین رسیدگی این نهاد برای عموم مردم ضروری است.

پس با ما همراه باشید.

شورای حل اختلاف چیست؟

شورای حل اختلاف یک نهاد شبه‌قضایی است که با هدف تسریع در روند رسیدگی به دعاوی کوچک و کاهش بار قضایی دادگاه‌ها تأسیس شده است. این شورا بر اساس قانون شوراهای حل اختلاف، وظیفه دارد که در دعاوی حقوقی و کیفری مشخصی به ایجاد صلح و سازش بپردازد و در موارد معین، اقدام به صدور رأی نماید. برخلاف دادگاه‌ها، شورای حل اختلاف دارای تشریفات ساده‌تر و غیررسمی‌تری است و تلاش می‌کند با بهره‌گیری از روش‌های میانجی‌گری، از طولانی شدن فرآیند دادرسی جلوگیری کند.

ساختار شورای حل اختلاف

هر شورای شامل یک رئیس، دو عضو اصلی و یک عضو علی‌البدل است. این اعضا از میان افراد دارای شرایط قانونی انتخاب می‌شوند و باید حداقل دارای مدرک کارشناسی باشند. علاوه بر این، در شوراهای روستایی، سواد خواندن و نوشتن و ترجیحاً داشتن مدرک دیپلم نیز کفایت می‌کند. قاضی شورا، که ممکن است برای چندین شورا منصوب شود، نقش نظارتی بر جلسات شورا را بر عهده دارد و در موارد مشخصی، با مشورت اعضای شورا اقدام به صدور رأی می‌کند.

وظایف و صلاحیت‌های شورای حل‌اختلاف

وظایف و صلاحیت‌های این شورا به موجب قانون، به دو دسته عمده تقسیم می‌شود: ایجاد صلح و سازش و صدور رأی در موارد خاص.

الف. ایجاد صلح و سازش: این شورا در کلیه دعاوی حقوقی و جرائم قابل گذشت و همچنین در جنبه خصوصی جرائم غیرقابل گذشت، می‌تواند اقدام به ایجاد صلح و سازش بین طرفین نماید. در صورتی که طرفین به توافق نرسند، شورا ملزم به ارجاع پرونده به مرجع صالح قضایی است و حق صدور رأی ندارد.

ب. صدور رأی: شورای حل اختلاف در موارد معین، از جمله دعاوی مالی تا سقف 20 میلیون تومان، دعاوی مربوط به تخلیه مستأجره به جز سرقفلی، دعاوی تعدیل اجاره‌بها در صورت عدم وجود اختلاف در رابطه استیجاری، دعاوی انحصار وراثت، تحریر ترکه و مهر و موم ترکه، صلاحیت صدور رأی دارد. همچنین شورا می‌تواند در دعاوی اعسار از پرداخت محکوم به، دعاوی خانواده در مورد جهیزیه، مهریه و نفقه تا سقف 20 میلیون تومان و جرائم تعزیری که مستوجب مجازات جزای نقدی درجه هشت هستند، اقدام به صدور رأی کند.

پ. سایر وظایف: علاوه بر وظایف ذکر شده، این شورا وظیفه دارد که از اموال افراد صغیر، مجنون، غیررشید، غایب مفقودالاثر و ماترک بلاوارث محافظت کرده و این موارد را به مراجع صالح گزارش دهد. شورا حق تصرف در این اموال را ندارد و تنها می‌تواند اقدامات حفاظتی را انجام دهد.

نحوه رسیدگی در شورای حل اختلاف

آیین رسیدگی در شورای حل اختلاف ساده‌تر از دادگاه‌های عمومی است و بر اساس قوانین دادرسی مدنی و کیفری تنظیم شده است. این آیین رسیدگی شامل چند مرحله مهم است:

• تشکیل پرونده: درخواست رسیدگی می‌تواند به صورت کتبی یا شفاهی ارائه شود. در صورت شفاهی بودن، درخواست در صورت‌جلسه ثبت و به امضای خواهان یا متقاضی می‌رسد.
• محتوای درخواست: درخواست رسیدگی باید شامل نام و مشخصات طرفین دعوا، موضوع خواسته، تقویم خواسته در امور مالی، موضوع درخواست یا اتهام، دلایل و مستندات مربوط به درخواست یا شکایت باشد.
• روند رسیدگی: قاضی شورا، با رعایت اصول و قواعد دادرسی، به بررسی و رسیدگی به پرونده می‌پردازد. این اصول شامل حق دفاع، حضور در دادرسی، رسیدگی به دلایل و مانند آن است. با این حال، در موارد مربوط به صدور رأی، واخواهی، هزینه دادرسی و تجدیدنظر، شورا تابع قانون خاص خود است.

صلاحیت کیفری شورای حل اختلاف

شورای حل اختلاف در زمینه دعاوی کیفری صلاحیت محدودی دارد. در صورتی که جرم مورد نظر از جرائم تعزیری باشد و تنها مستوجب مجازات جزای نقدی درجه هشت باشد، شورا می‌تواند در این زمینه اقدام به صدور رأی کند. اما در سایر جرائم کیفری، شورا صرفاً می‌تواند در زمینه ایجاد صلح و سازش فعالیت کند و در صورت عدم توافق طرفین، پرونده را به مرجع قضایی صالح ارجاع می‌دهد.

نقش شوراهای حل اختلاف در کاهش بار دادگاه‌ها

شوراهای حل اختلاف با هدف اصلی کاهش بار دادگاه‌ها و تسریع در حل‌وفصل اختلافات جزئی ایجاد شده‌اند. این شوراها با بهره‌گیری از روش‌های صلح‌آمیز و میانجی‌گری، می‌توانند به بسیاری از دعاوی کوچک و اختلافات روزمره رسیدگی کنند، بدون اینکه نیاز به طی مراحل طولانی و پیچیده قضایی باشد. این امر نه تنها به کاهش حجم پرونده‌های ورودی به دادگاه‌ها کمک می‌کند، بلکه موجب افزایش رضایت عمومی و کاهش هزینه‌های دادرسی برای شهروندان نیز می‌شود.

چالش‌ها و محدودیت‌های شورای حل اختلاف

با وجود نقش مهم شورای حل اختلاف در کاهش بار دادگاه‌ها و تسهیل در حل‌وفصل دعاوی، این نهاد با چالش‌ها و محدودیت‌هایی نیز مواجه است. از جمله این چالش‌ها می‌توان به کمبود منابع مالی و انسانی، پیچیدگی برخی از پرونده‌ها که نیازمند دانش تخصصی حقوقی است، و همچنین عدم آگاهی کامل مردم از نقش و صلاحیت‌های این شورا اشاره کرد. این مسائل گاهی باعث می‌شود که فرآیند حل‌وفصل دعاوی در شورای حل اختلاف به نتیجه مطلوب نرسد یا دچار طولانی شدن غیرضروری گردد.

نتیجه‌گیری

شورای حل اختلاف با هدف کاهش تراکم پرونده‌ها در دادگاه‌ها و تسریع در روند دادرسی تأسیس شده است. این شورا در بسیاری از موارد می‌تواند نقش مؤثری در حل‌وفصل دعاوی داشته باشد. آشنایی با ساختار، وظایف و صلاحیت‌های این نهاد برای عموم مردم ضروری است تا بتوانند از امکانات و خدمات آن به بهترین شکل ممکن بهره‌مند شوند. در صورتی که نیاز به مشاوره تخصصی در زمینه دعاوی مربوط به شورای حل اختلاف دارید، می‌توانید به موسسه حقوقی دادخواهان مجد مراجعه کنید. این موسسه با داشتن تیمی مجرب از وکلا و مشاوران حقوقی، آماده ارائه خدمات مشاوره‌ای و نمایندگی در امور حقوقی شماست.