اعسار از پرداخت هزینه دادرسی

در نظام قضایی ایران، دسترسی به عدالت برای تمامی افراد، حتی کسانی که با مشکلات مالی مواجه‌اند، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. برای این منظور، قانون‌گذار ابزارهایی را در نظر گرفته است تا افراد بتوانند بدون نیاز به پرداخت هزینه‌های سنگین دادرسی، به حقوق خود دست یابند. یکی از این ابزارها، “اعسار از پرداخت هزینه دادرسی” است که به افرادی که به دلیل مشکلات مالی قادر به پرداخت هزینه‌های دادرسی نیستند، امکان استفاده از خدمات قضایی را می‌دهد.

لذا در این مقاله به بررسی مفهوم اعسار از پرداخت هزینه دادرسی و احکام و مسایل مرتبط با آن میپردازیم.

مفهوم اعسار از هزینه دادرسی

اعسار به معنای ناتوانی مالی در پرداخت بدهی‌ها و هزینه‌ها است. در زمینه دادرسی، اعسار به معنای ناتوانی فرد از پرداخت هزینه‌های مربوط به دادگاه است. هزینه‌های دادرسی شامل هزینه‌های مختلفی است که برای پیگیری دعاوی به دادگاه پرداخت می‌شود، مانند هزینه ثبت دادخواست، هزینه‌های مربوط به اعتراض به حکم، و هزینه‌های وکالت. این هزینه‌ها می‌تواند به ویژه در دعاوی مالی، به مقدار قابل توجهی برسد و برای افرادی که توان مالی کمی دارند، پرداخت آن‌ها دشوار باشد. فردی که ادعای اعسار دارد، باید این ادعا را در دادگاه مطرح کرده و مدارک لازم برای اثبات وضعیت مالی خود را ارائه دهد.

شرایط اعسار از هزینه دادرسی

برای اینکه یک فرد به عنوان معسر از پرداخت هزینه دادرسی شناخته شود، باید شرایط خاصی را برآورده کند:

• دعوای مالی: دعوای مورد نظر باید از نوع مالی باشد. دعاوی غیرمالی معمولاً هزینه دادرسی کمتری دارند و معافیت از هزینه دادرسی در این موارد کمتر اعمال می‌شود.
• میزان هزینه دادرسی: هزینه دادرسی باید به حدی بالا باشد که فرد به طور عرفی نتواند آن را تأمین کند. این به معنای آن است که هزینه دادرسی باید به اندازه‌ای باشد که فرد معسر از نظر مالی نتواند آن را پرداخت کند.
• عدم وجود اموال قابل توقیف: فرد باید تنها دارای مستثنیات دین باشد، یعنی اموالی که طبق قانون نمی‌توان آن‌ها را توقیف کرد، در اختیار داشته باشد.
• عدم دسترسی موقت به اموال: ممکن است فرد به دلیل مشکلات موقتی نتواند به اموال خود دسترسی داشته باشد، مانند توقیف موقت یا مشکلات قانونی، اما از نظر مالی به طور کلی قادر به پرداخت هزینه‌ها نباشد.

مدارک لازم برای درخواست اعسار از هزینه دادرسی

فردی که قصد دارد درخواست اعسار از هزینه دادرسی را مطرح کند، باید مدارکی را به دادگاه ارائه دهد که وضعیت مالی او را به طور کامل نشان دهد:

• صورت اموال: شامل لیست کاملی از اموال منقول و غیرمنقول فرد، به همراه توضیحات مربوط به مقدار و ارزش آن‌ها.
• مشخصات حساب‌های مالی: اطلاعات دقیق درباره حساب‌های بانکی و موسسات مالی که فرد در آن‌ها دارای وجوه نقدی است. این شامل حساب‌های داخلی و خارجی می‌شود.
• فهرست نقل و انتقالات: گزارش‌های مربوط به نقل و انتقالات و تغییرات در اموال فرد از یک سال قبل از طرح دعوای اعسار.
• شهادت شهود: شهادت کتبی از حداقل دو شاهد که وضعیت مالی فرد را تأیید کنند. این شهادت‌ها باید شامل جزئیات در مورد شغل، درآمد و وضعیت معیشت فرد باشد. در مقاله دیگر تمام آنچه باید درباره شرایط شهود اعسار بدانید صحبت کردیم، چنانچه دراین باره ابهامی دارید پیشنهاد می کنم این مقاله را مطالعه نمایید.

نحوه و مراحل درخواست اعسار از هزینه دادرسی

فرآیند درخواست اعسار از هزینه دادرسی به شرح زیر است:

• ثبت نام در سامانه ثنا: فرد باید ابتدا در سامانه ثنا ثبت نام کند و دادخواست خود را در یکی از دفاتر خدمات قضایی ثبت کند.
• ارائه دادخواست اعسار: در هنگام ثبت دادخواست اصلی، درخواست معافیت از پرداخت هزینه دادرسی را نیز همراه با مستندات و مدارک لازم ارائه دهد.
• تشکیل جلسه دادگاه: پس از ثبت دادخواست، دادگاه جلسه‌ای را برای بررسی درخواست اعسار و ارزیابی مدارک و شهادت‌های ارائه شده تشکیل می‌دهد.
• بررسی و صدور حکم: دادگاه پس از بررسی اسناد و شهادت‌ها، حکم به پذیرش یا رد اعسار صادر می‌کند. اگر اعسار پذیرفته شود، فرد از پرداخت هزینه دادرسی معاف می‌شود؛ در غیر این صورت، فرد باید هزینه دادرسی را پرداخت کند و در صورت عدم پرداخت، دادخواست او رد خواهد شد.

نتیجه دعوای اعسار از پرداخت هزینه دادرسی

در صورتی که دادگاه اعسار فرد را پذیرفته و او را معسر اعلام کند، فرد به طور موقت از پرداخت تمام یا قسمتی از هزینه دادرسی برای دعوای مربوطه معاف می‌شود. این معافیت شامل تمامی مراحل دادرسی در همان دعوا است. به عنوان مثال، اگر اعسار فردی در مرحله نخستین یک دعوا پذیرفته شود، این معافیت در مرحله تجدیدنظر همان دعوا نیز ادامه خواهد یافت.

معافیت از پرداخت هزینه دادرسی به طور موقت است. اگر در ادامه، وضعیت مالی فرد تغییر کند و او توانایی پرداخت هزینه‌های دادرسی را پیدا کند، باید هزینه‌های دادرسی را پرداخت نماید. همچنین، اگر دادگاه تشخیص دهد که فرد معسر با درآمد خود قادر به پرداخت هزینه دادرسی است، ممکن است هزینه دادرسی را به صورت اقساط از او دریافت کند.

بهره‌مندی از حکم اعسار در دعاوی متعدد

اگر فردی علیه یک نفر دعاوی متعددی را به طور همزمان اقامه کند و فقط در یکی از این دعاوی حکم اعسار از پرداخت هزینه دادرسی صادر شود، این حکم به سایر دعاوی مطرح شده علیه همان شخص نیز تسری می‌یابد. به عنوان مثال، اگر فردی در دعاوی مختلفی مانند طلاق، خلع ید و تصرف عدوانی علیه شخصی اقامه کند و فقط در یکی از این دعاوی حکم اعسار صادر شود، این حکم به دیگر دعاوی نیز اعمال می‌شود و فرد نیازی به درخواست اعسار به طور جداگانه برای هر دعوا نخواهد داشت.

فوت معسر در حین دادرسی

اگر شخص معسر در طول رسیدگی به پرونده فوت کند، ورثه او نمی‌توانند از حکم اعسار بهره‌مند شوند. رسیدگی به پرونده به طور موقت متوقف می‌شود و برای ادامه رسیدگی، ورثه باید هزینه دادرسی را پرداخت کنند، مگر آنکه ورثه نیز به طور مجزا معسر بودن خود را اثبات کنند.

نمونه دادخواست اعسار از هزینه دادرسی

با سلام

احتراماً به استحضار می رساند:

اینجانب مبلغ … ریال را از خوانده … آقای/خانم … به موجب اسناد و مدارک موجود طلبکار می باشم که با وجود مراجعات مکرری که نزد ایشان داشتم هیچ اقدامی در جهت پرداخت انجام ندادند. لذا اینجانب دادخواستی به شماره … به طرفیت خوانده به شماره کلاسه پرونده … مطرح نموده ام که با توجه به مبلغی که بنده طلبکار هستم هزینه دادرسی مبلغ …. ریال می باشد که به دلیل مشکلات بسیاری از جمله عدم توانایی مالی و عدم دسترسی به اموالم در حال حاضر قادر به پرداخت این مبلغ نمی باشم. لذا با توجه به مستندات ارائه شده از جمله شهادت شهود و با استناد به ماده 504 قانون آیین دادرسی مدنی صدور حکم اعسار اینجانب از پرداخت هزینه دادرسی مورد استدعاست

نتیجه‌گیری

اعسار از پرداخت هزینه دادرسی ابزار مهمی است که به افراد ناتوان از پرداخت هزینه‌های قضایی این امکان را می‌دهد که بتوانند بدون بار مالی سنگین، به عدالت دسترسی داشته باشند. این قانون به ویژه برای افرادی که به دلیل مشکلات مالی شدید قادر به تأمین هزینه‌های دادرسی نیستند، بسیار مهم است. برای دریافت مشاوره تخصصی و کمک در مراحل درخواست اعسار از هزینه دادرسی، به موسسه حقوقی دادخواهان مجد مراجعه کنید و از تجربه و تخصص وکلای این موسسه بهره‌مند شوید. مشاوره تخصصی می‌تواند به شما در آماده‌سازی مدارک، تنظیم دادخواست و طی مراحل قانونی کمک کند تا از حقوق خود به بهترین شکل ممکن دفاع کنید.