هرآنچه باید درباره دادگاه تجدید نظر و وظایف آن بدانید!

دادگاه تجدیدنظر یکی از ارکان مهم سیستم قضایی هر کشوری است که با هدف تضمین عدالت و رفع احتمالی نواقص در آرای صادره از دادگاه‌های بدوی تشکیل می‌شود. این دادگاه با بررسی مجدد پرونده‌ها، امکان تجدیدنظر در احکام صادره را فراهم آورده و به این ترتیب، به افزایش دقت و اعتبار آرای قضایی کمک می‌نماید. در این مقاله، به بررسی جایگاه، وظایف و تشکیلات دادگاه تجدیدنظر، همچنین شرایط و مراحل تجدیدنظرخواهی پرداخته خواهد شد.

امروزه دیگر، روش‌های قدیمی برای احقاق حق، مانند انتقام‌جویی شخصی و رفتار خشونت آمیز دیگر قابل پذیرش نیست و تنها به بی‌نظمی‌های اجتماعی منجر می‌شود. بر همین اساس، استقرار نهادی معتبر و بی‌طرف برای رسیدگی به این مسائل ضروری است. با توجه به این واقعیت، اصل ۱۵۹ قانون اساسی، مبنای ایجاد مراجع قضایی‌ای شده که وظیفه دارند به درخواست‌ها و شکایات شهروندان رسیدگی کنند. به این ترتیب، هر فردی در جامعه با هدف اعمال حقوق خویش یا طرح شکایت، موظف است که از این مسیر قانونی پیگیری نماید.

در این مقاله هدف ما این است که شما را با دادگاه تجدید نظر آشنا کنیم. می‌خواهیم نگاهی عمیق‌تر به اینکه این دادگاه دقیقاً چه نقشی دارد، چه ویژگی‌هایی دارد و چگونه عمل می‌کند، بیندازیم.

ساختار مراجع قضایی

پیش از پرداختن به موضوع تجدید نظرخواهی و مراجع آن لازم است با مراجع قضایی و انواع آن بیشتر آشنا شویم. نظام دادرسی کنونی، متشکل از دو شاخه اصلی است: مراجع عمومی که به طیف وسیعی از دعاوی رسیدگی می‌کنند و مراجع تخصصی که حوزه اختیاراتشان بر اساس متون قانونی مشخص و محدود به موضوعات خاصی است. هر نهاد بر اساس آیین‌نامه‌های مشخص و گاهی با رویه‌ای منحصر‌به‌فرد، عمل می‌کند. یک نمونه از این دست، دادگاه تجدید نظر است که به مرور و ارزیابی مجدد پرونده‌های محکومیت می‌پردازد.

مراجع اختصاصی

دادگاه‌های خانواده و دادگاه‌های ویژه روحانیت در دسته‌ دادگاه های اختصاصی (تخصصی) قرار می گیرند. این دادگاه‌ها تنها مجاز به بررسی مواردی هستند که در حوزه صلاحیت‌شان قرار دارد. به طور مثال، دادگاه خانواده فقط می‌تواند به امور مربوط به خانواده مثل نزاع‌های طلاق یا حضانت فرزندان رسیدگی کند و از پرداختن به مسائل مالی مانند اختلافات مربوط به چک یا سفته منع شده است.

تجدید نظر خواهی چیست؟

اعتراض به تصمیمات قضایی در قالب تجدید نظر خواهی، از جمله ابزارهایی است که توسط قانونگذار در قانون آیین دادرسی مدنی و کیفری تدارک دیده شده تا احکام صادره توسط دادگاه‌های اولیه، مورد بازبینی قرار بگیرند. این فرآیند برای بررسی مجدد جزئیات پرونده در دادگاه تجدید نظر به‌کار گرفته می‌شود. حق تقاضای تجدید نظر برای برخی از احکام در امور حقوقی و کیفری محدود شده و در قوانین مربوط به دادرسی هر حوزه به طور واضح مشخص گردیده است. این بدان معناست که امکان اعتراض به هر حکمی وجود ندارد، بلکه فقط احکامی که در این قوانین به عنوان قابل تجدید نظر تعریف شده‌اند، می‌توانند مورد تجدید نظر قرار بگیرند.

دادگاه تجدید نظر چیست؟

دادگاه‌های تجدید نظر به عنوان نهادهای قضایی با قابلیت بررسی مجدد احکامی که از سوی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در استان‌ها صادر می‌شوند، شناخته می‌شوند. این دادگاه‌ها با هدف ارائه فرصتی برای بازنگری در دادرسی‌های قضایی، در مراکز استان‌ها مستقر هستند و بر اساس مقررات و رویه‌های قانونی مشخص، به اعمال و اجرای وظایف خود می‌پردازند. در این دادگاه‌ها، مهلت‌های قانونی برای تجدید نظرخواهی، شرایط قبول درخواست‌ها و چگونگی بررسی شواهد و مستندات جدید آرایی که مورد اعتراض واقع شده‌اند، به دقت مورد توجه قرار می‌گیرد.

وظایف دادگاه تجدید نظر

بر پایه مقررات مربوط به تشکیل و عملکرد دادگاه‌های عمومی و انقلاب که در بخش‌های پیشین مفصلاً شرح داده شده‌است، دادگاه‌های تجدید نظر مسئولیت‌های خاصی بر عهده دارند که از جمله مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به این موارد اشاره کرد:

• گردهمایی اعضای دادگاه تجدید نظر برای برگزاری جلسه به منظور رسیدگی به موضوع تجدید نظر، که بایستی حداقل دو نفر از اعضای هیئت قضایی حضور داشته باشند تا به ارزیابی و رسیدگی پرونده‌ پرداخته شود.
• بررسی حکم مورد تجدید نظر از نظر دلایل و استنادات مطرح شده برای اعتراض به آن، تا مشخص شود آیا شکایت و اعتراض مطرح شده موجه است یا خیر.
• تأیید حکم صادره از دادگاه اولیه در صورتی که اعتراض به آن وارد نباشد ویا به عبارتی راْی قبلی درست بوده باشد.
• در صورتی که تجدید نظرخواهی موجه شناخته شود، رأی مورد اعتراض نقض می‌گردد و دادگاه تجدید نظر با بررسی ماهوی موضوع، حکم جدیدی را صادر خواهد کرد.

افرادی که می‌توانند برای تجدید نظر اقدام کنند عبارتند از:

الف) محکوم‌علیه (فردی که به او حکم داده شده)، وکیل وی یا نماینده قانونی او.

ب) شاکی یا طرف دعوی و وکیل یا نماینده قانونی وی.

پ) دادستان، در صورتی که متهم تبرئه شده باشد، یا اگر حکم صادره با قانون همخوانی نداشته باشد یا اینکه مجازات به درستی به شخص نسبت داده نشده باشد.

درچه مواردی راي دادگاه قطعی است؟

ماده 330 مقرر می‌دارد که تصمیمات و احکام صادره از سوی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در مسائل و دعاوی حقوقی به طور کلی قطعی هستند. این به معنای آن است که به‌طور معمول، امکان هیچ‌گونه تجدید نظر و یا بازبینی در آن‌ها وجود ندارد. با این حال، استثناء‌هایی وجود دارد که طبق قوانین و مقررات موجود، امکان درخواست برای تجدید نظر و بازبینی احکام صادره را فراهم می‌آورند. در این موارد خاص، طرفین دعوا حق دارند طی مهلت‌های مقرر قانونی درخواست بررسی مجدد حکم صادره را به دادگاه تجدید نظر ارائه دهند تا شاید حکم به نفع آن‌ها نقض و یا اصلاح گردد.

مهلت قانونی درخواست تجدید نظر

با توضیحاتی که ارائه شد، متوجه شدیم که یکی از راه‌ها برای اعتراض به حکم یک دادگاه، استفاده از فرایند تجدید نظرخواهی است که برای برخی از احکام قابل استفاده می‌باشد. برای این اعتراض، باید دادخواستی ظرف مدت‌زمان مشخص شده برای تجدید نظرخواهی تهیه و ثبت شود که برای افراد مقیم در ایران 20 روز و برای ساکنان خارج از کشور دو ماه پس از تاریخ اطلاع‌رسانی (ابلاغ) حکم است.

کدام احکام قابل تجدید نظر می باشند؟

ماده 331 – دسته‌بندی احکامی که می‌توان برای تجدید نظر خواهی اقدام کرد به شرح زیر می‌باشد:

• احکام صادره در مورد دعاوی مالی در صورتی که میزان ارزش مالی موضوع دعوا بیش از سه میلیون ریال (3,000,000 ریال) باشد.
• کلیه‌ی احکامی که در دعاوی غیرمالی صادر گردیده‌اند.
• احکام مربوط به مسائل فرعی یا جانبی دعوا، به شرطی که حکم اصلی دعوا از نوع قابل تجدیدنظر باشد.

تبصره – احکامی که بر پایه اقرار در دادگاه یا بر مبنای نظر کارشناسانی که طرفین به طور رسمی و کتبی نظر آن‌ها را به عنوان حل‌کننده دعوا پذیرفته‌اند، قابلیت تجدیدنظرخواهی ندارند مگر اینکه اعتراض به صلاحیت دادگاه یا قاضی صادرکننده حکم باشد.

اهمیت داشتن وکیل در پرونده تجدید نظر

داشتن یک وکیل متخصص دادگاه تجدید نظر می‌تواند به طور قابل توجهی شانس موفقیت شما را افزایش دهد. مشاوره با یک وکیل مجرب، برای تضمین آنکه تمام جوانب پرونده به درستی بررسی و در دادگاه مورد استناد قرار گیرند، ضروری است.

جمع بندی

دادگاه تجدید نظر به عنوان بخشی اساسی از نظام قضایی، در مراکز هر استان مستقر است و نقش محوری در بازبینی تصمیمات قضایی دارد که از نظر قانونی اجازه بازنگری دارند. این دادگاه با اهدافی مانند اصلاح احتمالی اشتباهات حقوقی، تضمین برخورد عادلانه و توسعه یافتگی نظام قضایی ایجاد شده و به پرونده‌هایی رسیدگی می‌کند که تجدید نظرخواهی شده‌اند. از لحاظ ساختاری، دادگاه تجدید نظر از یک رئیس دادگاه و دو عضو مستشار تشکیل شده است که به طور جماعت بر روی پرونده‌ها تصمیم‌گیری می‌کنند.