پادکست راجع به موضوع نشوز
نشوز یکی از مفاهیم مهم و پیچیده در فقه اسلامی است که به حالت عدم تمکین و نافرمانی یکی از زوجین نسبت به دیگری اشاره دارد. این موضوع بهویژه در روابط زناشویی از اهمیت ویژهای برخوردار است و میتواند تأثیرات عمیقی بر زندگی خانوادگی و اجتماعی داشته باشد. نشوز در زبان عربی به معنای “بلند شدن” یا “سربلند کردن” است و در اصطلاح فقهی به وضعیتی گفته میشود که زن یا مرد از وظایف شرعی و قانونی خود در قبال همسر خود سر باز میزنند.
در این مقاله قصد داریم به بررسی جامع و دقیق نشوز و احکام و مسایل مرتبط با آن بپردازیم.
پس با ما همراه باشید.
معنای نشوز
نشوز به وضعیتی گفته میشود که یکی از زوجین، یعنی زن یا شوهر، از انجام وظایف و مسئولیتهای خود در قبال همسرش سر باز میزند و ناسازگاری میکند. به زبان ساده، نشوز یعنی نافرمانی یا عدم تمکین در زندگی زناشویی.
در قانون مدنی، بعد از ازدواج، زن و شوهر هر دو وظایفی نسبت به یکدیگر دارند. این وظایف شامل احترام، محبت، همکاری در امور خانه و تربیت فرزندان است. برای مثال، شوهر باید نیازهای مالی خانواده را تامین کند و زن نیز باید در مدیریت خانه و زندگی مشترک همکاری کند. اگر هر یک از زوجین این وظایف را انجام ندهند، این وضعیت نشوز نامیده میشود.
برای نمونه، اگر زنی بدون دلیل موجه از انجام وظایف خانگی و همکاری با شوهرش سر باز بزند، یا اگر شوهری نفقهی زن را پرداخت نکند و به نیازهای او توجه نکند، هر دوی این موارد میتواند نشوز تلقی شود.
بنابراین، نشوز به معنای نافرمانی و عدم همکاری در زندگی مشترک است و میتواند آثار و پیامدهای جدی برای روابط زن و شوهر به همراه داشته باشد. هدف از بحث درباره نشوز، شناخت بهتر این مسئله و یافتن راهکارهایی برای حل آن است تا زندگی مشترک بهتری داشته باشیم.
ناشزه چیست؟
ناشزه به زنی گفته میشود که بدون داشتن دلیل موجه، از انجام وظایف خود در قبال شوهرش سر باز میزند و تمکین نمیکند. پس از ازدواج، زن و مرد طبق قانون وظایف و حقوقی نسبت به یکدیگر دارند. برای مثال، مرد موظف است که نفقه زن را پرداخت کند و زن نیز باید از همسرش تمکین کند. اگر زنی بدون دلیل موجه از انجام این وظایف خودداری کند، به او ناشزه میگویند.
انواع تمکین و نشوز زن
پس از آشنایی با مفهوم ناشزه، باید به تعریف تمکین و انواع آن بپردازیم. تمکین در لغت به معنای ملزم کردن است و در اصطلاح حقوقی نیز به فرمانبرداری زن از شوهرش اشاره دارد.
تمکین در حقوق مدنی به دو نوع عام و خاص تقسیم میشود که هرکدام را به طور جداگانه بررسی خواهیم کرد. همچنین باید بدانید که عدم تمکین زن، چه به معنای عام و چه به معنای خاص، وضعیت نشوز و لقب ناشزه را به همراه خواهد داشت و پیامدهای قانونی خاصی برای وی به دنبال دارد.
۱) تمکین عام
تمکین عام به معنای پیروی کلی زن از همسرش در امور مختلف زندگی است. برای مثال، زن باید در منزلی که شوهرش فراهم کرده سکونت کند و برای خروج از منزل از همسرش اجازه بگیرد. این نوع تمکین شامل همه جوانب زندگی مشترک میشود، مگر اینکه در شروط ضمن عقد، برخی حقوق به زن داده شده باشد.
۲) تمکین خاص
تمکین خاص به روابط زناشویی بین زن و شوهر اشاره دارد. این بدان معناست که زن در موارد مربوط به روابط جنسی باید تابع همسرش باشد. در طی زندگی مشترک، زن موظف است به طور متعارف با همسرش روابط زناشویی برقرار کند و از امتناع از برقراری رابطه جنسی خودداری کند.
به این ترتیب، اگر زنی از برقراری رابطه جنسی با همسرش خودداری کند، به معنای عدم تمکین خاص است و وی ناشزه محسوب میشود.
حکم مهریه زن ناشزه
از لحظه عقد و نکاح، زن حق دارد مهریه خود را از شوهرش بهصورت عندالمطالبه یا عندالاستطاعه طلب کند و مرد موظف به پرداخت آن است. برای زن ناشزه نیز این حق محفوظ است و تفاوتی با حالت عادی ندارد؛ یعنی حتی اگر زن ناشزه باشد، همچنان میتواند مهریه خود را بهطور کامل دریافت کند. بنابراین، عدم اطاعت از شوهر موجب سلب حق مهریه نمیشود.
نفقه برای زن ناشزه
قوانین مربوط به نفقه برای زن ناشزه با حکم مهریه تفاوت دارد. بر اساس ماده 1108 قانون مدنی، اگر زنی بدون دلیل مشروع از انجام وظایف زناشویی خودداری کند، مستحق دریافت نفقه نخواهد بود. این بدان معناست که اگر زنی از هر نوع تمکین خودداری کند، حق دریافت نفقه از او ساقط میشود.
نکته مهم این است که به محض اینکه زن دوباره به وظایف خود تمکین کند، حق دریافت نفقه او نیز بازمیگردد و شوهر موظف به پرداخت نفقه خواهد بود.
نشوز مرد
نشوز شوهر به وضعیتی اطلاق میشود که مرد از انجام وظایف و مسئولیتهای خود در قبال همسرش سرباز میزند. پس از ازدواج، وظایف و حقوقی بر عهده هر دو طرف قرار میگیرد که باید به آنها پایبند باشند. یکی از مهمترین وظایف مرد در قبال همسرش، پرداخت نفقه است که بر اساس ماده 1106 قانون مدنی، در عقد دائم بر عهده شوهر میباشد.
زن برای دریافت نفقه باید از شوهرش تمکین کند. در صورتی که زن تمکین نکند، مرد موظف به پرداخت نفقه نخواهد بود. اما اگر زن تمکین کند و مرد از پرداخت نفقه خودداری کند، بر اساس ماده 1111 قانون مدنی، زن میتواند به دادگاه مراجعه کند تا میزان نفقه تعیین و شوهر ملزم به پرداخت آن شود.
علاوه بر وظایف مالی، مردان وظایف غیرمالی نیز دارند. بر اساس ماده 1103 قانون مدنی، مردان باید با حسن معاشرت با همسر خود رفتار کرده و در تربیت فرزندان همکاری کنند. همچنین، مردان باید نیازهای زناشویی همسرشان را به طور متعارف برطرف کنند، زندگی مشترک را ترک نکنند و از ایجاد سختی و عسر و حرج برای همسرشان خودداری کنند.
گواهی نشوز چیست و چگونه میتوان آن را دریافت کرد؟
برای اثبات ناشزه بودن یک زن و عدم تمکین او، ادعای صرف شوهر کافی نیست و این ادعا باید بهطور قانونی اثبات شود. اما چگونه میتوان اثبات کرد که زنی ناشزه است؟ این فرآیند بهویژه در مواردی که زن منزل را ترک نکرده باشد، پیچیده است.
اگر زن منزل را ترک کرده باشد، مراحل اثبات کمی آسانتر است. در این صورت، شوهر میتواند با ارسال اظهارنامه از همسرش بخواهد به خانه بازگردد. اگر زن از بازگشت به منزل خودداری کند، شوهر میتواند دادخواست الزام به تمکین یا عدم تمکین را ثبت کند.
پس از طی این مراحل و در صورت اثبات اینکه زن بهطور جدی از انجام وظایف زناشویی خود امتناع میکند، دادگاه گواهی نشوز صادر میکند. با صدور این گواهی، نفقه زن قطع میشود و مرد میتواند اقدام به ازدواج مجدد نماید.
برای اثبات عدم تمکین، شوهر میتواند از شهادت شهود یا اقرار خود طرفین استفاده کند. اثبات عدم تمکین خاص (روابط زناشویی) دشوارتر است و در این موارد، معمولاً اقرار زن معتبرترین دلیل محسوب میشود.
سخن پایانی
نشوز، به معنای عدم انجام وظایف زناشویی و ناسازگاری در زندگی مشترک، میتواند از سوی زن یا شوهر صورت گیرد. عدم تمکین زن از شوهر موجب نشوز زن و امتناع مرد از انجام وظایف زناشویی موجب نشوز مرد میشود. این وضعیت آثار مالی و غیرمالی متعددی مانند قطع نفقه و ایجاد حق طلاق به دنبال دارد.
برای دریافت اطلاعات بیشتر و مشاوره تخصصی در این زمینه، میتوانید به موسسه حقوقی دادخواهان مجد مراجعه کنید. تیم حقوقی ما آماده ارائه راهنمایی و خدمات مشاورهای برای حل مشکلات شما در زمینه نشوز و دیگر مسائل حقوقی مرتبط است.برای دریافت مشاوره تخصصی همین الان با موسسه حقوقی دادخواهان مجد تماس بگیرید.
