ماده ۱۵ قانون شهرداری

پادکست ماده 15 قانون شهرداری

ماده ۱۵ قانون شهرداری یکی از مواد مهم در چارچوب قوانین مدیریت شهری ایران است که به موضوع برگزاری انتخابات انجمن‌های شهر و نظارت بر فرآیند انتخاباتی آن‌ها اختصاص دارد. این ماده در جهت ایجاد شفافیت و قانونمندی در انتخابات محلی تدوین شده است و نقش مهمی در ساماندهی و هماهنگی انجمن‌های شهری ایفا می‌کند. اگرچه این ماده در تاریخ ۱۰ بهمن ۱۴۰۰ منسوخ شده است، اما آشنایی با آن می‌تواند فهم ما از تاریخچه قانون‌گذاری شهری در ایران را تقویت کند.

تشکیل کمیسیون انتخابات

براساس این ماده، به منظور احراز شرایط قانونی داوطلبان عضویت در انجمن‌های شهر، کمیسیونی حداقل دو ماه قبل از روز اخذ رأی تشکیل می‌شد. این کمیسیون شامل مقامات زیر بود:

1. فرماندار یا بخشدار به‌عنوان رئیس کمیسیون.
2. رئیس دادگاه شهرستان یا بخش.
3. رئیس اداره آموزش و پرورش.
4. رئیس اداره ثبت احوال.
5. یک نفر معتمد محلی به انتخاب فرماندار یا بخشدار.

در صورت غیبت هر یک از اعضای فوق، جانشین آن‌ها به جلسه دعوت می‌شد. در مواردی که تعداد اعضای کمیسیون کامل نمی‌شد، فرماندار یا بخشدار می‌توانست از دبیران، آموزگاران، سردفتران یا سایر افراد واجد شرایط برای تکمیل کمیسیون دعوت کند.

شرایط داوطلبان و فرآیند بررسی

اعضای کمیسیون اجازه نداشتند خود داوطلب عضویت در انجمن شهر شوند. در صورتی که یکی از اعضا داوطلب می‌شد، استعفای او الزامی بود و فرد دیگری جایگزین می‌شد. این کمیسیون مسئولیت بررسی شرایط قانونی داوطلبان را بر عهده داشت و اسامی واجدان شرایط را به حزب مربوط در محل اعلام می‌کرد.

حزب یا گروه‌های مرتبط، براساس تعداد داوطلبان و جمعیت حوزه انتخابیه، نامزدهای نهایی را معرفی می‌کردند. رأی‌دهندگان تنها می‌توانستند به افراد معرفی‌شده از سوی حزب رأی دهند.

تشکیل انجمن نظارت

بعد از تأیید اسامی داوطلبان واجد شرایط، کمیسیون موظف بود ۲۴ نفر از معتمدین باسواد محلی را انتخاب کند. این افراد باید دارای شرایط رأی‌دهندگی می‌بودند. سپس فرماندار یا بخشدار از این افراد دعوت می‌کرد تا در جلسه‌ای شرکت کنند.

در جلسه مذکور، با رأی‌گیری مخفی و اکثریت نسبی، هفت نفر به‌عنوان اعضای اصلی و هفت نفر به‌عنوان اعضای علی‌البدل انجمن نظارت انتخاب می‌شدند. حضور حداقل دو سوم از دعوت‌شدگان برای تشکیل جلسه ضروری بود.

تبصره‌ها و تکالیف ویژه

1. نظارت بر صحت انتخابات:
   تبصره‌های اصلاحی این ماده بر نظارت فرماندار و بخشدار بر صحت انتخابات تأکید داشتند. انجمن‌های نظارت، مسئولیت بررسی صحت فرآیند انتخابات را بر عهده داشتند.
2. انصراف داوطلبان:
   طبق تبصره‌ها، اگر یک یا چند داوطلب قبل از تشکیل انجمن نظارت استعفا می‌دادند، این موضوع به اطلاع عموم می‌رسید و حق بازگشت برای داوطلب مستعفی وجود نداشت.
3. تشکیل انجمن شهر:
   وزارت کشور موظف بود انجمن‌های شهر را در تمامی نقاطی که شهرداری تاسیس شده بود، تشکیل دهد.
4. تصمیم‌گیری در جلسات:
   حضور هر پنج نفر عضو کمیسیون برای تصمیم‌گیری الزامی بود. اما اگر در دو جلسه متوالی، کمیسیون با حضور کامل تشکیل نمی‌شد، در جلسه سوم تصمیمات با اکثریت آرا اتخاذ می‌شد.

نتیجه‌گیری

ماده ۱۵ قانون شهرداری و تبصره‌های آن نقش مهمی در تضمین سلامت و شفافیت انتخابات انجمن‌های شهر داشت. اگرچه این ماده منسوخ شده است، اما بررسی محتوای آن، تجربه‌ای ارزشمند از قوانین مدیریت شهری در گذشته را در اختیار ما قرار می‌دهد. این ماده نشان‌دهنده تلاش برای تنظیم یک فرآیند انتخاباتی منسجم و قانونمند بود که بتواند اعتماد عمومی را جلب کرده و مبنایی برای مدیریت بهتر شهرها فراهم آورد.

در نهایت، تحلیل این ماده نشان می‌دهد که وجود نظارت‌های قوی و مشارکت معتمدان محلی، از ارکان اساسی در برگزاری انتخابات سالم و عادلانه است.