پادکست عدم حضور در دادگاه کیفری و حقوقی و تبعات آن
وقتی یک طرف دعوای حقوقی یا کیفری، که معمولاً شامل خواهان و خوانده است، در جلسه دادگاه حاضر نمی‌شود، پیامدهایی به همراه دارد. هر دو طرف ملزم هستند که خود یا نماینده قانونی‌شان در جلسه حاضر شوند. اما گاهی اوقات یکی از طرفین، یا خواهان و یا خوانده، در جلسه حاضر نمی‌شود. در این مقاله قصد داریم به بررسی عدم حضور خوانده در جلسه دادگاه و پیامدهای آن بپردازیم. اما پیش از آن لازم است با مفهوم خوانده و خواهان آشنا شویم.
از نظر حقوقی، خوانده شامل اشخاص حقیقی و حقوقی است که علیه آنها ادعایی مبنی بر انجام عمل غیرقانونی مطرح شده باشد. در مقابل خوانده، خواهان قرار دارد که همان شاکی است، یعنی کسی که علیه شخص دیگری شکایت کرده و ادعا نموده است که جرمی علیه او رخ داده است. به همین دلیل به او شاکی یا مدعی نیز می‌گویند.
عدم حضور در دادگاه از دیدگاه آیین دادرسی مدنی
مطابق آیین دادرسی مدنی، عدم حضور طرفین در دادگاه مانع از رسیدگی و صدور حکم توسط دادگاه نخواهد بود و دادگاه می‌تواند بدون حضور طرفین، به پرونده رسیدگی و حکم صادر کند. البته حضور در دادگاه برای طرفین اجباری نیست و آنها می‌توانند از طریق ارسال لایحه یا تعیین وکیل، خود را در دادگاه نمایندگی کنند.
اما عدم حضور طرفین می‌تواند باعث محروم شدن آنها از حقوق قانونی و از دست دادن فرصت دفاع از خود شود. بنابراین آگاهی از پیامدهای حقوقی عدم حضور برای طرفین دعوا ضروری است.
آیا حضور در دادگاه اجباریست؟
یکی از سؤالات متداول در خصوص پرونده‌های حقوقی، الزام به حضور طرفین دعوا در جلسات دادگاه است. بر اساس قانون آیین دادرسی مدنی، پس از ثبت دادخواست، زمان رسیدگی به صورت ابلاغیه به اطلاع طرفین می‌رسد که ممکن است شامل دعوت به حضور در جلسه دادگاه (احضاریه) نیز باشد.
اگرچه حضور طرفین برای ارائه مدارک و دفاع از موضع خود مفید است، اما الزامی به حضور ندارند و می‌توانند با ارسال لایحه یا تعیین نماینده، خود را در دادگاه نمایندگی کنند. البته عدم حضور می‌تواند منجر به صدور حکم غیابی یا از دست دادن حق دفاع از خود شود. بنابراین اگرچه حضور اجباری ندارد، اما آگاهی طرفین از تأثیرات حقوقی عدم حضور و تصمیم‌گیری آگاهانه مهم است.
عدم حضور خوانده در دادگاه
عدم حضور خوانده در جلسه دادگاه می‌تواند آثار منفی به همراه داشته باشد. خوانده‌ای که بدون عذر موجه و بدون ارسال نماینده یا لایحه دفاعیه در جلسه حاضر نشود، از برخی حقوق خود محروم می‌شود. به عنوان مثال امکان طرح دعوای متقابل یا استناد به ایرادات از وی سلب می‌شود. همچنین امکان صدور حکم به ضرر خوانده بدون توجه به دفاعیات وی وجود دارد.
عدم حضور خواهان در دادگاه
از سوی دیگر، خواهانی که نمی‌تواند در جلسه حضور یابد، باید حتماً مدارک مورد استناد خود را همراه با نماینده به دادگاه ارسال کند. در غیر این صورت، امکان انکار مدارک و بطلان دادخواست توسط دادگاه وجود دارد. بنابراین عدم حضور هر یک از طرفین می‌تواند به محرومیت از برخی حقوق و آسیب‌های دیگر منجر شود که اهمیت آگاهی از این آثار را نشان می‌دهد.
عدم حضور وکیل در دادگاه
عدم حضور وکیل در جلسات دادگاه می‌تواند منجر به نقض حقوق موکل وی شود. از این رو، قانونگذار چنین غیبتی را تخلف تلقی کرده و آن را ممنوع اعلام نموده است. البته اگر وکیل بتواند مستندات و مدارکی مبنی بر وجود عذر موجه برای عدم حضور ارائه دهد، دادگاه جلسه را به زمان دیگری موکول می‌کند. بنابراین عدم حضور وکیل در دادگاه، می‌تواند آسیب‌های جدی به حقوق موکل وارد کند، مگر اینکه دلایل و مدارک کافی دال بر وجود مانعی خارج از اراده ارائه گردد. در آن صورت دادگاه جلسه را به زمان دیگری موکول می‌نماید.
عدم حضور دردادگاه کیفری
حضور متهم در جلسات دادگاه کیفری به دلیل رسیدگی به جرایم، بسیار حائز اهمیت است. عدم حضور متهم می‌تواند مشمول ضمانت اجراهای قانونی شود. البته قانون آیین دادرسی کیفری، موارد موجهی را برای غیبت متهم پیش‌بینی کرده است. ارائه این دلایل موجه به دادگاه، از بروز عواقب عدم حضور جلوگیری می‌کند. در غیر این صورت، متهمی که بدون عذر موجه غایب بماند، با دستور بازپرس جلب خواهد شد. بنابراین آگاهی از آثار حقوقی عدم حضور و لزوم اعلام به موقع عذر موجه به دادگاه، برای متهم حائز اهمیت فراوان است.
موارد عذر موجه برای عدم حضور در دادگاه کیفری
براساس ماده 178 قانون آیین دادرسی کیفری، در صورت وجود هر یک از موارد زیر، عدم حضور متهم در جلسه دادگاه، موجه تلقی می‌شود:
- عدم ابلاغ به موقع احضاریه یا ابلاغ دیرهنگام آن
- بیماری سخت متهم یا بستگان درجه یک وی
- فوت همسر یا بستگان درجه دو و سه
- بازداشت یا حبس بودن متهم
- وقوع حوادث قهری از قبیل سیل یا بیماری‌های واگیردار
- سایر مواردی که از نظر قاضی، عذر موجه محسوب شود.
اثبات هر یک از موارد فوق، می‌تواند مانع از اعمال مجازات‌های ناشی از عدم حضور شود.
عدم حضور دردادگاه حقوقی
عدم حضور طرفین دعوی در جلسات دادگاه بدون دلیل موجه، می‌تواند آثار منفی بر حقوق آنان داشته باشد. از جمله اینکه قاضی تصمیم بگیرد حکم غیابی صادر کند. همچنین احتمال ابطال دادخواست و لزوم طرح مجدد آن توسط خواهان وجود دارد. عدم حضور شهود نیز می‌تواند منجر به احضار اجباری آنان گردد. البته این امر مانع ادامه روند رسیدگی و صدور حکم نمی‌شود. غیبت در نخستین جلسه دادرسی نیز سلب برخی حقوق طرفین را در پی خواهد داشت
موارد عذر موجه برای عدم حضور در دادگاه حقوقی
قانونگذار برای مواردی که خوانده نمی‌تواند در جلسۀ دادگاه حاضر شود، استثنائاتی را پیش‌بینی کرده است. به عبارتی اگر حضور خوانده الزامی بوده و وی به دلایل موجه و قانونی قادر به حضور نباشد، دادگاه غیبت وی را می‌پذیرد.
این دلایل موجه عبارتند از:
- فوت بستگان درجه یک خوانده
- وقوع حوادث قهری از قبیل سیل و زلزله که مانع حضور می‌شود
- ابتلا به بیماری‌هایی که منجر به فلج شدن یا ایجاد خطر برای سلامتی در صورت حضور می‌گردد
- سایر حوادث و رویدادهای خارج از اراده و اختیار خوانده که مانع حضور وی می‌شود
پس هر عامل خارجی غیرقابل پیش‌بینی و غیرقابل کنترل که منجر به عدم توانایی حضور خوانده شود، توسط دادگاه به عنوان عذر موجه پذیرفته خواهد شد.
سخن پایانی
با توجه به آثار و عواقب عدم حضور در جلسات دادگاه، رعایت دقیق قوانین و مقررات مربوطه توسط طرفین و وکلای آنها حائز اهمیت فراوان است. از آنجا که اشتباهات در این زمینه می‌تواند هزینه‌های سنگینی به همراه داشته باشد، مشاوره با وکلا و دریافت خدمات حقوقی توصیه می‌شود. مؤسسه حقوقی دادخواهان مجد با بهره‌گیری از وکلای برجسته و مشاوران حقوقی مجرب، آمادگی ارائه مشاوره‌های تخصصی به هموطنان در سراسر ایران را دارد.
