زمانی که فردی بدون رضایت صاحب ملک، اقدام به تصرف آن می‌کند، دعوای رفع تصرف عدوانی به عنوان ابزاری کارآمد برای احقاق حق مالکیت متصرف سابق به میدان می‌آید. این دعوا که در ماده 158 الی 177 قانون آیین دادرسی مدنی مورد بحث قرار گرفته، مرهمی بر زخم مالکیت تضییع شده‌ی افراد است.
در این مطلب گام به گام دعوای رفع تصرف عدوانی را بررسی خواهیم کرد. از شما خوانندگان گرامی دعوت می کنیم تا انتهای این مطلب همراه ما باشید.
نگاهی به ماهیت دعوا تصرف عدوانی
در دعوای رفع تصرف عدوانی، خواهان مدعی است که ملکی داشته که خوانده بدون رضایت و به طور غیرقانونی آن را تصرف کرده است. در این دعوا، خواهان صرفاً باید سابقه تصرف خود را به اثبات برساند و نیازی به ارائه اسناد و مدارک مالکیت نیست.
ارکان اساسی دعوا: سه ستون محکم
برای طرح دعوای رفع تصرف عدوانی، اثبات سه رکن اساسی ضروری است:
- سابقه تصرف خواهان: خواهان باید با ارائه مدارک و شواهد، ثابت کند که قبل از تصرف خوانده، ملک را در تصرف خود داشته است.
- عدم رضایت خواهان: خواهان باید با ادله اثبات کند که تصرف خوانده بدون رضایت و مجوز وی صورت گرفته است.
- غیرقانونی بودن تصرف خوانده: تصرف خوانده باید بدون مجوز قانونی و به طور عدوانی انجام شده باشد.
مسیر طرح دعوا: از دادخواست تا حکم
دعوای رفع تصرف عدوانی در دادگاه محل وقوع ملک مطرح می‌شود. خواهان با تقدیم دادخواست و پرداخت هزینه‌های قانونی، مدارک و مستندات خود مبنی بر تصرف سابق و غیرقانونی بودن تصرف خوانده را ارائه می‌دهد.
مراحل طرح دعوای رفع تصرف عدوانی:
- تنظیم دادخواست: اولین قدم، تنظیم دادخواست رفع تصرف عدوانی توسط یک وکیل مجرب است. در این دادخواست باید مشخصات خواهان و خوانده، محل ملک مورد تصرف، دلایل و مستندات قانونی و خواسته خواهان به طور دقیق ذکر شود.
- ارائه دادخواست به دادگاه: دادخواست تنظیم شده به همراه مدارک و مستندات باید به دفاتر خدمات الکترونیکی قضایی ارائه شود.
- ثبت دادخواست در سیستم: پس از ثبت دادخواست در سیستم، به آن یک شعبه رسیدگی کننده اختصاص داده می‌شود و وقت رسیدگی تعیین خواهد شد.
- رسیدگی در دادگاه: در وقت تعیین شده، خواهان و خوانده به همراه مستندات خود در دادگاه حاضر می‌شوند. قاضی به ادعاها و مستندات طرفین رسیدگی کرده و در نهایت رأی خود را صادر می‌کند.
- صدور رأی: در صورت اثبات تصرف غیرقانونی توسط خوانده، دادگاه حکم به رفع تصرف و اعاده وضع به حال سابق صادر می‌کند.
- اجرای حکم: حکم صادره پس از قطعیت یافتن، قابل اجرا خواهد بود.
فهرست مدارک لازم:
- سند مالکیت: مهمترین مدرک در دعوای تصرف عدوانی، سند مالکیت است. این سند که می‌تواند شامل اسناد رسمی مانند سند عادی، سند تک‌برگی، قولنامه و… باشد، گواهی بر مالکیت قانونی شما بر ملک مورد تصرف است.
- مدارک هویتی: ارائه شناسنامه و کارت ملی به عنوان مدارک هویتی، هویت شما به عنوان مالک قانونی ملک را احراز می‌کند.
- مدارک تاریخی: در برخی موارد، ارائه مدارک تاریخی که نشان‌دهنده زمان اطلاع شما از تصرف عدوانی است، می‌تواند در روند رسیدگی به پرونده موثر باشد. این مدارک می‌توانند شامل نامه‌ها، ایمیل‌ها، اعلامیه‌ها یا سایر اسناد مشابه باشند.
- شهادت شهود: اگر شاهدان عینی وجود دارند که شاهد تصرف عدوانی بوده‌اند، شهادت آنها می‌تواند به عنوان مدرکی دال بر وقوع این جرم تلقی شود.
- گزارش‌های مراجع ذیصلاح: در صورتیکه پیش از طرح دعوا، مراتب را به مراجع ذیصلاح از جمله نیروی انتظامی یا سایر نهادهای امنیتی گزارش کرده باشید، گزارشات و مستندات تهیه شده توسط آنها نیز می‌تواند به عنوان مدرک مورد استناد قرار گیرد.
رسیدگی در دادگاه
دادگاه پس از بررسی دقیق مدارک و مستندات طرفین، در صورت احراز شرایط، حکم به رفع تصرف عدوانی و اعاده تصرف ملک به خواهان صادر می‌کند. این حکم بلافاصله قابل اجرا است و نیازی به قطعیت ندارد.
مجازات متصرف غیرقانونی: بهای تجاوز به حق
علاوه بر جنبه حقوقی، تصرف عدوانی جنبه کیفری نیز دارد و در ماده 690 قانون مجازات اسلامی برای آن مجازات حبس از یک ماه تا یک سال یا جزای نقدی از 300 هزار تا یک میلیون تومان در نظر گرفته شده است.
نکات کلیدی دعوای رفع تصرف عدوانی
- در صورت فوت متصرف، وراث وی می‌توانند برای طرح دعوای رفع تصرف عدوانی اقدام کنند.
- اگر متصرف عدوانی در ملک احداث بنا یا غرس درخت کند، پس از صدور حکم رفع تصرف عدوانی، بنا و درختان قلع و قمع می‌شوند.
- اگر خوانده بعد از صدور حکم رفع تصرف عدوانی مجدداً ملک را تصرف کند، به حبس از 6 ماه تا 2 سال یا جزای نقدی از 600 هزار تا 2 میلیون تومان محکوم می‌شود.
وکیل: راهنمای شما در تاریکی این مسیر پر پیچ‌و‌خم
با توجه به پیچیدگی‌های حقوقی دعوای رفع تصرف عدوانی، توصیه می‌شود برای طرح این دعوا از وکیل متخصص در این زمینه کمک بگیرید. وکیل متخصص با بررسی دقیق پرونده شما، بهترین راهکار را برای احقاق حقوق شما ارائه می‌دهد.
سخن پایانی
دعوای رفع تصرف عدوانی، حربه‌ای کارآمد در دستان قانون برای صیانت از حق مالکیت افراد است. با شناخت دقیق ارکان و ظرافت‌های این دعوا، می‌توان گامی بلند در جهت احقاق حقوق تضییع شده برداشت.
