دعاوی کیفری، به عنوان یکی از مهم‌ترین بخش‌های حقوقی، به دنبال بررسی و رسیدگی به جرایم و نقض قوانین است. در این نوع دعاوی، مردم به دلیل انجام عملی خلاف قانون، با تاثیرات منفی جانی، مالی یا اجتماعی روبه‌رو می‌شوند، که به‌دنبال آن، اقدام به طرح دعوای کیفری می‌کنند تا مجازات متناسب با جرم ارتکاب شده را برای مجرمین فراهم آورند.
در این مقاله، به بررسی انواع دعاوی کیفری می‌پردازیم. هر یک از این انواع دعاوی، دارای ویژگی‌ها، مفاهیم و قوانین خاص خود هستند که در ادامه به تفصیل بررسی خواهند شد.
انواع دعاوی کیفری
جرائمی که به شدت جدی بوده و برای رسیدگی به آنها نیاز به مراجعه به مراجع قضایی و ارائه شکایت دارند، در قالب دعاوی کیفری مطرح می‌شوند. در این نوع دعاوی، شاکی تنها از طریق قوانین می‌تواند حق خود را دفاع کرده و مجرم را مجازات کند. برخی از انواع دعاوی کیفری عبارتند از:
کلاهبرداری:
کلاهبرداری یکی از جرائم رایج و غیرقابل بخشش است. پرونده‌های متعددی با این موضوع در دادگاه‌های کیفری مورد بررسی قرار می‌گیرند. حتی اگر شاکی از شکایت خود منصرف شود، قاضی می‌تواند پرونده را مورد بررسی قرار دهد و حکم مجازات را صادر کند.
خیانت در امانت:
هر گونه استفاده غیرقانونی از اموال یا مالیاتی که به امانت در دست فردی قرار دارد و مالک اصلی رضایت یا اطلاع ندارد، خیانت در امانت محسوب می‌شود. این جرم با نیت قبلی و با قصد زیان رساندن انجام می‌شود.
سرقت اموال:
در این نوع جرم، اموال به صورت پنهانی و بدون رضایت صاحبانشان وارد شده و زیان مالی وارد می‌کند. مجازات این جرم بستگی به ارزش کالا و جنبه‌های دیگر دارد و ممکن است حبس یا جریمه نقدی شود.
جعل اسناد:
جعل اسناد به دو صورت مادی و معنوی رخ می‌دهد. در صورت استفاده از این اسناد برای کارهای غیرقانونی و زیان‌آور، جرم محسوب می‌شود.
ارتشاء:
این جرم شامل گرفتن یا دادن رشوه به مقامات یا افرادی است که در نهادهای دولتی و عمومی فعالیت می‌کنند. این عمل با مجازات‌های سنگینی همراه است، از جمله حبس و شلاق.
جرائم سایبری و اینترنتی:
هرگونه فعالیت غیرقانونی که از طریق اینترنت و رایانه انجام شود، در دسته جرائم سایبری قرار دارد. از جمله این جرائم می‌توان به سرقت اطلاعات، سرقت اموال، وارد کردن خسارت مالی و دیگر عملیات نفوذی اشاره کرد که معمولاً با هدف آسیب رساندن به فرد یا یک سازمان انجام می‌شوند. این اقدامات مغایر با قوانین بوده و تحت پیگرد قانونی قرار می‌گیرند.
در سال‌های اخیر، تعداد و شدت این نوع جرائم به شدت افزایش یافته است و به همین دلیل، قوانین جدیدی در قانون مجازات اسلامی و سایر قوانین مربوطه به منظور مقابله با این جرائم به وجود آمده است. ممکن است در برخی موارد، مجرم فقط به یک فرد خاص آسیب برساند و از اطلاعات یا اموال او بهره ببرد. اما در موارد دیگر، عملکرد مجرم به صورت گسترده‌تر است و می‌تواند به تخریب یک سازمان یا اداره دولتی منجر شود. جرائم سایبری معمولاً با استفاده از ابزارها و تکنیک‌های پیچیده‌ای صورت می‌گیرند و هر کدام از این جرائم دارای مجازات و قوانین خاص خود هستند.
قتل عمد و غیر عمد
یکی از دعاوی کیفری مهم، دعوای مربوط به جرم قتل است. قتل می‌تواند به دو صورت عمد و غیر عمد رخ دهد و پس از بررسی‌های لازم، حکم فرد قاتل صادر می‌شود. اولیاء دم از فرد مجرم شکایت می‌کنند و مجازات آن بسته به شرایط وقوع جرم متفاوت است. در برخی موارد، مجرم به حبس ابد محکوم می‌شود، در حالی که در موارد دیگر، مجازات قصاص یا اعدام اعمال می‌شود.
در صورتی که قتل غیر عمد باشد، فرد باید با کمک وکیل پایه یک دادگستری اثبات کند که هیچ قصد و نیتی در این عمل نداشته است و فقط به دلیل اتفاق افتادن موقعیت به قتل رسیده است. در این صورت، مجازاتی سبک‌تر برای فرد در نظر گرفته می‌شود. پرونده قتل به عنوان یکی از جرائم بسیار حساس و پیچیده، ابتدا توسط بازپرس مورد بررسی قرار می‌گیرد و پس از ثابت شدن گناه، به دادگاه ارجاع داده می‌شود.
اختلاس
یکی دیگر از جرائم مورد پیگیری قضایی، جرم اختلاس است. اختلاس با جرم کلاهبرداری، سرقت و خیانت در امانت تفاوت دارد و ممکن است شامل دزدیدن پول یا مال از سازمان‌ها، موسسات دولتی و ادارات رسمی باشد. برای اثبات این جرم، باید سه عنصر قانونی، مادی و معنوی موجود باشد و مجرم مطابق با قوانین مجازات مورد پیگیری قرار گیرد.
فروش مال غیر
انتقال مال غیربه فرد دیگر بدون اجازه مالک آن، عملی خلاف قانون است و مالک اصلی می‌تواند با اقدام قانونی مربوطه، از فرد مجرم شکایت کند. مجرم باید بر اساس قانون مجازات شده و مال مورد اختلاس باید به صاحب اصلی بازگردانده شود. مجازات فرد نیز بر اساس حکم قاضی اجرا می‌شود، که از آن جمله می‌توان به جریمه نقدی اشاره کرد که ممکن است بر اساس ارزش مال مورد اختلاس تغییر کند.
جرایم پزشکی
پوشیده نیست که پزشکان مسئولیت‌های خطیری را بر عهده دارند. به عنوان افرادی که معالجه و درمان بیماران را بر عهده دارند، پزشکان باید به وفور از مسئولیت‌هایشان آگاه باشند. در انجام وظایف حرفه‌ای خود، ممکن است پزشکان در جرایمی متهم شوند که در زیر به برخی از آنها اشاره شده است:
- قتل و آسیب‌های پزشکی: این شامل اعمالی است که پزشکان و داروسازان در طی معالجه و درمان بیمار انجام می‌دهند. اگر نتیجه‌ی این اعمال منجر به مرگ یا صدمه‌ی جسمی شود، مسئولیت قانونی و جرمی به پزشک واگذار می‌شود. از اهمیت ویژه این دسته از جرایم پزشکی، برائت گرفتن از بیمار یا خانواده‌اش است. اگر پزشک پیش از انجام معالجات، برائت‌نامه از بیمار یا خانواده‌اش بگیرد، از طرف عمده‌ی آسیب‌های احتمالی که بیمار ممکن است تحمل کند، معاف خواهد بود.
- تقصیر پزشکی: تقصیر پزشکی به عنوان عدم احتیاط، بی‌مبالاتی و انجام وظایف به ناچار توصیف می‌شود. اگر تقصیر پزشک در انجام معالجات و درمان‌ها ثابت شود، او باید جبران خسارات بیمار را پذیرفته و دیه را پرداخت کند.
به موجب ماده ۴۹۵ قانون مجازات اسلامی، اگر پزشک در طی معالجات خود باعث تلف یا صدمه‌ی جسمی شود، مسئول دیه خواهد بود. البته، پزشک باید ثابت کند که عمل او به مقررات پزشکی و استانداردهای فنی مربوطه بوده است.
شرب و خمر:
شرب خمر یکی از جرایمی است که در قانون مجازات اسلامی محکوم شده است. این شامل مصرف نوشیدنی‌ها و سایر محصولات الکلی است. برای مسلمانان، مجازات شرب خمر شامل شلاق است، در حالی که غیرمسلمانان ممکن است با مجازات حد مواجه شوند اگر مصرف الکل در مکان‌های عمومی را ترویج کنند.
دعاوی کیفری در کجا رسیدگی می‌شود؟
رسیدگی به دعاوی کیفری به عهده دادگاه‌های مختلفی قرار دارد. در سیستم قضایی ایران، انواع مختلفی از دادگاه‌های کیفری وجود دارد. این دادگاه‌ها مسئولیت رسیدگی به جرایم کیفری را بر عهده دارند و به مواجهه با متهمان و صدور حکم‌های متعلق به مجازات‌های مختلف می‌پردازند.
به طور کلی، دادگاه‌های کیفری دو سطحی وجود دارند:
- دادگاه های کیفری دو: این دادگاه‌ها در حوزه قضایی شهرستان‌ها و روستاها فعالیت می‌کنند.
تشکیل این دادگاه‌ها با حضور یک قاضی انجام می‌شود. در این دادگاه‌ها، به بررسی و رسیدگی به جرایم کیفری با مجازات‌های کمتر پرداخته می‌شود.
- دادگاه کیفری یک: این دادگاه‌ها در حوزه قضایی استان‌ها فعالیت می‌کنند. معمولاً به
بررسی جرایم جدی‌تری که مجازات‌های سنگینی از جمله حبس طولانی مدت یا اعدام را به دنبال دارند، می‌پردازند. دادگاه های کیفری یک از تخصص قضات ماهر و مجرب بهره می‌برد تا در رسیدگی به پرونده‌های پیچیده‌تر، عدالت را به اجرا درآورد.
علاوه بر دادگاه‌های کیفری یک و دو، دادگاه‌های انقلاب نیز برخی از جرایم خاص مانند جرایم مرتبط با مواد مخدر و جرایم سازمان‌یافته را مورد بررسی قرار می‌دهند. این دادگاه‌ها با توجه به ویژگی‌های ویژه‌ای که دارند، در رسیدگی به پرونده‌هایی با ابعاد و پیچیدگی‌های خاص، نقش مهمی ایفا می‌کنند.
نحوه مطرح کردن دعاوی کیفری
برای طرح هرگونه دعوی کیفری، اولین گام ارتباط با یک وکیل کیفری متخصص است. برای طرح دعوا، باید همه مدارک مرتبط را جمع‌آوری کرده و آنها را به همراه دادخواست خود به دادگاه ارسال کنید. دادخواست باید به دادگاه محل وقوع جرم ارسال شود. پس از پرداخت هزینه دادرسی، دعوا را ثبت کنید و شکایت خود را به دادگاه ارسال نمایید.
برای ثبت دادخواست، می‌توانید به دفتر خدمات قضایی مراجعه کرده و هزینه دادرسی را پرداخت کنید و شکوائیه خود را ثبت کنید. به یاد داشته باشید که پیش از هرگونه اقدامی، با وکیل مشورت کنید تا دادخواست شما مورد پذیرش قرار گیرد. در صورتی که مدارک ارسالی شما قادر به ثابت کردن گناه متهم نباشد، دادخواست شما توسط دادسرا رد خواهد شد و به دادگاه ارسال نخواهد شد.
روند پیگیری دعاوی کیفری
بعد از اینکه شاکی دعوا را مطرح کرد و شکوائیه به دادگاه ارسال شد، دعوا در دو مرحله مورد بررسی قرار خواهد گرفت. در مرحله اول، تحقیقات اولیه دربارهٔ شخص و شکایت انجام می‌شود. مدارک و شواهد بررسی می‌شوند و پرونده توسط بازپرس و دادستان مورد بررسی قرار می‌گیرد. در صورتی که نتیجه تحقیقات نشان دهد که ادعای شاکی درست است و جرم اتفاق افتاده، پرونده به دادگاه ارسال خواهد شد.
قاضی پس از مطالعهٔ پرونده و بررسی‌های لازم، حکم نهایی را صادر می‌کند و حکم در زمان مقرر اجرا می‌شود. اگر شاکی نتواند ادعای خود را ثابت کند و تحقیقات به نتیجه‌ای نرسد، پرونده مختومه اعلام خواهد شد. بنابراین، مشاوره با یک وکیل کیفری با تجربه و ماهر، در این مراحل می‌تواند بسیار کمک‌کننده و مؤثر باشد.
لازم به ذکر است که برخی از جرایم پرونده مستقیماً به دادگاه کیفری ارسال می‌شوند و نیازی به ارسال آنها به دادسرا نیست. این پرونده‌ها عبارتند از:
- جرایم منافی عفت
- جرایمی که مجازات آنها حداکثر تا 6 ماه حبس تعزیری است
- جرایمی که متهم زیر 15 سال سن داشته باشد
- جرایمی که در شهرهای کوچک اتفاق افتاده باشند و دادسرایی در آن شهر وجود نداشته باشد.
سخن پایانی
در هنگام مواجه با دعاوی کیفری، گام‌های بسیاری را طی می‌کنیم. از طرح شکایت تا پیگیری پرونده‌ها، همه این مراحل انجام می‌شود. اما برای روند دقیق و موفقیت‌آمیز در دادگاه، حتماً نیاز به راهنمایی وکیل کیفری دارید. وکلای موسسه حقوقی دادخواهان با تجربه و مهارت بالا، آمادگی دارند تا شما را در این مسیر همراهی کنند. وکلای ما آشنایی کامل با انواع دعاوی کیفری دارند، از جرایم کوچک و ساده تا جرایم پیچیده و سنگین، آنها با تمامی جزئیات و ریزه‌کاری‌های هر پرونده آشنا هستند.
با اعتماد به وکلا و مشاوران مجرب موسسه حقوقی دادخواهان، می‌توانید اطمینان داشته باشید که مورد حقوقی شما به بهترین نحو مدیریت خواهد شد. این وکلا آماده‌اند تا در هر مرحله از دعوا، از اولین مراحل تا پایان دادگاه، کنار شما باشند و به شما راهنمایی کنند تا به نتیجه مطلوب دست پیدا کنید. در صورت نیاز به دریافت مشاوره تخصصی همین الان با موسسه حقوقی دادخواهان مجد تماس بگیرید.
سوالات متداول
دعاوی کیفری به بررسی و رسیدگی به جرایم و نقض قوانین مربوط می‌شود. در این دعاوی، هدف اعمال مجازات بر متخلفین است. مثال: یک نفر به دلیل دزدی به دادگاه کشیده می‌شود تا مجازات شود.
برای طرح دعوا باید با یک وکیل مشورت کرده و دادخواست را به دادگاه ارائه کنید. مثال:مراجعه به دفتر خدمات قضایی برای ثبت شکایت.
پرونده ابتدا توسط بازپرس بررسی و سپس به دادگاه ارسال می‌شود.
برخی جرایم مانند جرایم منافی عفت و جرایم درجه ۷،۸ که از جدیت و مجازات کمتری برخوردارند مستقیماً به دادگاه ارسال می‌شوند بدون اینکه ابتدا در دادسرا بررسی شوند.
جرایم سایبری از طریق مراجع قانونی و پلیس فتا پیگیری می‌شود. مثال: گزارش هک شدن حساب بانکی به پلیس فتا.
