مهریه یکی از حقوق مالی مهم در قوانین خانواده ایران است که در سند نکاح ثبت می‌شود و زن می‌تواند هر زمان که بخواهد آن را از شوهر خود مطالبه کند. در مواردی که مرد به دلیل مشکلات مالی قادر به پرداخت مهریه به‌صورت یکجا نیست، می‌تواند درخواست اعسار از پرداخت مهریه کند. اعسار به معنای اعلام عدم توانایی مالی برای پرداخت کامل دیون است و به مرد این امکان را می‌دهد که با ارائه مدارک و مستندات لازم، درخواست تقسیط مهریه را داشته باشد. این مقاله به بررسی مفهوم اعسار از پرداخت مهریه، شرایط لازم برای ارائه دادخواست اعسار، مراحل شکایت و رسیدگی به آن، و مهلت‌های قانونی مرتبط می‌پردازد.
مفهوم اعسار از پرداخت مهریه
اعسار از پرداخت مهریه به معنای اعلام عدم توانایی مالی فرد برای پرداخت کامل مهریه به‌صورت یکجا است. وقتی مردی به‌واسطه حکم قطعی دادگاه موظف به پرداخت مهریه می‌شود و به دلیل مشکلات مالی نمی‌تواند این پرداخت را به‌صورت یکجا انجام دهد، می‌تواند درخواست اعسار از پرداخت مهریه کند. دادگاه با بررسی وضعیت مالی مرد، ممکن است حکم به تقسیط مهریه صادر کند تا پرداخت آن به‌صورت اقساطی انجام شود.
شرایط دادخواست اعسار از پرداخت مهریه
برای ارائه دادخواست اعسار از پرداخت مهریه، مرد باید شرایط زیر را داشته باشد:
- عدم وجود مال قابل توجه: مرد باید اثبات کند که هیچ مالی به‌جز مستثنیات دین ندارد.
- شهادت شهود: دو نفر شاهد مرد عادل باید تأیید کنند که مرد هیچ درآمد و مالی قابل توجهی ندارد.
- عدم تاجر بودن: درخواست اعسار از پرداخت مهریه برای تجار پذیرفته نمی‌شود و آنان باید درخواست ورشکستگی کنند.
مدارک لازم برای دادخواست اعسار
برای ارائه دادخواست اعسار از پرداخت مهریه، مرد باید مدارک زیر را ارائه دهد:
- دادنامه محکومیت به پرداخت مهریه: اثبات‌کننده حکم قطعی دادگاه.
- صورت اموال: فهرست اموال منقول و غیرمنقول.
- گواهی بانکی: مدرکی از میزان وجوه نقد در حساب‌های بانکی.
- فهرست نقل و انتقالات: لیست نقل و انتقالات اموال در یک سال گذشته.
- استشهادیه شهود: تأییدیه‌ای از دو نفر شاهد مرد.
مراحل شکایت و رسیدگی به اعسار
مراحل شکایت و رسیدگی به اعسار از پرداخت مهریه به شرح زیر است:
- تنظیم استشهادیه اعسار: تنظیم استشهادیه مطابق با قانون اعسار که تأیید‌کننده عدم توانایی مالی فرد باشد.
- تهیه لیست اموال و دارایی‌ها: فهرست دقیق از اموال و دارایی‌های موجود برای ارائه به دادگاه.
- مراجعه به دفتر خدمات قضایی: ارائه دادخواست اعسار و تقسیط محکوم به در دفتر خدمات قضایی.
- شرکت در جلسه رسیدگی: حضور در جلسه رسیدگی به اعسار در دادگاه صادرکننده حکم بدوی.
- پیگیری استعلام‌های لازم: انجام استعلام‌های مورد نیاز از سوی قاضی رسیدگی‌کننده به وضعیت مالی فرد.
- پیگیری صدور حکم بدوی اعسار: پیگیری وضعیت صدور حکم بدوی در خصوص اعسار.
- تجدیدنظرخواهی: در صورت عدم رضایت از حکم بدوی، درخواست تجدیدنظر در دادگاه تجدیدنظر.
- تقاضای اجرا: پس از قطعیت حکم اعسار، تقاضای اجرا و اعمال آن از سوی طلبکار.
- امکان تقدیم دادخواست تعدیل: در صورت تغییر وضعیت مالی یا عدم رضایت از حکم، امکان تقدیم دادخواست تعدیل وجود دارد.
مهلت ارائه دادخواست اعسار
مرد باید دادخواست اعسار از پرداخت مهریه را حداکثر تا یک ماه از زمان ابلاغ اجراییه ارائه کند. این مهلت از زمان ابلاغ حکم قطعی و صدور اجرائیه محاسبه می‌شود. در صورت عدم ارائه دادخواست در این مدت، زن می‌تواند درخواست جلب شوهر را نماید. همچنین، در صورت عدم پرداخت اقساط، زن می‌تواند درخواست جلب شوهر را داشته باشد. اگر مرد در مهلت مقرر دادخواست اعسار ارائه دهد و درخواست او رد شود، ممکن است به توقیف اموال و جلب محکوم شود، مگر اینکه با کفالت یا وثیقه آزاد باشد.
نکات مهم اعسار از پرداخت مهریه و تقسیط مهریه
در فرآیند اعسار از پرداخت مهریه و درخواست تقسیط آن، نکات زیر اهمیت ویژه‌ای دارند و باید به آن‌ها توجه کرد:
- تقسیط مهریه پس از پذیرش اعسار: پس از پذیرش درخواست اعسار و تأیید ناتوانی مالی، قاضی می‌تواند حکم به تقسیط مهریه صادر کند. تعیین میزان اقساط و شرایط آن با قاضی است و معمولاً ده درصد مهریه به‌عنوان پیش‌قسط و یک چهارم درآمد ماهیانه فرد به‌عنوان اقساط ماهانه تعیین می‌شود. در صورتی که بدهکار مجرد باشد، این میزان به یک سوم درآمد ماهیانه کاهش می‌یابد. با این حال، ممکن است قاضی به دلایل خاص، میزان اقساط را بیشتر یا کمتر از این مبالغ تعیین کند.
- عدم ضمانت اجرایی اقساط مهریه: در حال حاضر، به دلیل بخشنامه‌های صادره از رئیس قوه قضائیه، دادگاه‌ها حکم جلب برای عدم پرداخت اقساط مهریه صادر نمی‌کنند. این به معنای عدم وجود ضمانت اجرایی برای پرداخت اقساط است، که می‌تواند مشکلاتی برای طلبکار ایجاد کند.
- وصول مهریه با معرفی مال: اگر زوجه بتواند مالی از شوهر (مانند حساب بانکی، ملک، سهام یا هر نوع مال دیگر) معرفی کند، می‌تواند کل مهریه را وصول کند. اما اگر اطلاعی از اموال شوهر در دست نباشد، حتی وصول اقساط نیز ممکن است دشوار باشد.
- رسیدگی به دعوای اعسار: دعوای اعسار از پرداخت مهریه در همان دادگاهی رسیدگی می‌شود که به اصل دعوا رسیدگی کرده است.
- استفاده از وکیل در دعوای اعسار: برخلاف برخی باورها، داشتن وکیل برای طرح دعوای اعسار و تقسیط مهریه ممنوع نیست و می‌تواند در نتیجه دعوا تأثیرگذار باشد. استفاده از وکیل به‌تنهایی دلیلی بر توانایی مالی نیست، اما اگر فردی در دعاوی مختلف وکیل داشته باشد، ممکن است قاضی به این موضوع به‌عنوان نشانه‌ای از تمکن مالی توجه کند.
- بار مالی و هزینه دادرسی: اگر پرونده دارای بار مالی بالا باشد، فردی که اقدام به اقامه دعوا کرده است، ممکن است اعسار خود را از پرداخت هزینه دادرسی نیز اعلام کند. در این موارد، برخی قضات ممکن است عدم توانایی مالی خواهان را نپذیرند و معتقد باشند که طرح چنین دعوای با بار مالی زیاد نشان‌دهنده توانایی مالی خواهان است.
- خطر سوءاستفاده از اعسار: برخی محکومان ممکن است با آشنایی به روش‌های اخذ اعسار از دادگاه و عدم پرداخت کامل محکوم‌به، با وجود توانایی مالی، بدون وکیل وارد دعوای مالی شوند. در چنین مواردی، طرف مقابل باید به قاضی اطلاع دهد که محکوم‌علیه در دعاوی دیگر از وکیل استفاده کرده است تا احتمال سوءاستفاده از اعسار کاهش یابد.
این نکات مهم باید در نظر گرفته شوند تا فرآیند اعسار از پرداخت مهریه به‌درستی مدیریت شود و حقوق تمامی طرفین رعایت گردد.
نمونه دادخواست اعسار از پرداخت مهریه
ریاست محترم دادگاه های عمومی شهرستان …….
با سلام احتراما به استحضار می رساند: اینجانب با خوانده به موجب عقدنامه شماره …….. مورخ …….. ثبت شده در دفترخانه …….. عقد ازدواج دایم با مهریه ای به میزان ….. ریال منعقد کرده ایم و بر اساس دادنامه شماره ……. صادره از شعبه ……… دادگاه خانواده، محکوم به پرداخت شده ام هرچند پرداخت مهریه ما فی الذمه تعهد گردیده است ولی نظر به این که در حال حاضر به جهت مشکلات متعدد و یا عدم دسترسی به اموالم توان پرداخت مهریه را ندارم فلذا با توجه به مدارک تقدیمی مستندا به ماده 3 قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی مصوب 1393 صدور حکم اعسار از پرداخت مهریه و نیز تقسیط مهریه مورد استدعاست.
نتیجه‌گیری
اعسار از پرداخت مهریه به مردان این امکان را می‌دهد تا در صورت عدم توانایی مالی برای پرداخت یکجا، بتوانند مهریه را به‌صورت اقساطی پرداخت کنند. این فرآیند نیازمند ارائه مدارک و مستندات خاصی است و شامل مراحلی مانند تنظیم استشهادیه، تهیه لیست اموال، و شرکت در جلسات رسیدگی است. برای دریافت مشاوره تخصصی و اطلاعات دقیق‌تر در خصوص نحوه ارائه دادخواست و شرایط اعسار، به موسسه حقوقی دادخواهان مجد مراجعه کنید. این موسسه با بهره‌گیری از وکلای مجرب، آماده ارائه خدمات مشاوره‌ای و حقوقی به شما است.
